ریحانه رحمانی - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

فرمالیسم روسی از مکاتب جدید در قرن بیستم است که به دنبال جنبش فتوریست ها( آینده گرایان) و به مثابه واکنشی علیه سمبولیسم بوجود آمد و با استبداد نازیسم متوقف شد. پایه نظریات فرمالیستها توجه به واقعیت مادی خود اثر ادبی بود. در واقع آنها ادبیات را کاربرد خاص زبان می دانستند و در پی تبیین روش های ادبیت برآمدند. ویکتور شکلوفسکی با گوشه نشین کردن مفهوم شعر و توجه به صورت و فرم اثر، محوری ترین نظریه فرمالیسم را با نام آشنایی زدایی مطرح می کند. هنجارگریزی یکی از شیوههای برجسته سازی و آشنازدایی است که مورد توجه فرمالیست های روسی قرار گرفت. فرمالیستها زبان شعر را متفاوت از زبان نثر می دانستند و اعتقاد داشتند شاعر باید از زبان به شکلی استفاده کند که تازگی داشته باشد. این تازگی می تواند از راه هنجارگریزی خود را نشان دهد. این پژوهش به بررسی گونه های مختلف هنجارگریزی در سه بخش هنجارگریزی معنایی، زبانی و موسیقایی در «شعرقصه دخترای ننه دریا» از احمد شاملو می پردازد.

فرمالیست، هنجارگریزی، شاملو، قصه دخترای ننه دریا.