علی پناهی - استادیار گروه جغرافیا، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
سید محمد حسینی - استادیار اقلیم شناسی، دانشگاه سید جمال الدین اسدآبادی، همدان، ایران
فرحناز خرم آبادی - دانش آموخته کارشناسی ارشد اقلیم شناسی شهری، دانشگاه تبریز.تبریز. ایران
فرشته قوی بنیاد - دانش آموخته کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی در برنامه ریزی محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری. سبزوار. ایران

بارش مهم ترین متغیر آب شناختی است که پیوند میان جو و فرآیندهای سطحی را برقرار می­سازد. سه چهارم گرمای جو حاصل آزادسازی گرمای نهان تبخیر است. لذا پهنه بندی اقلیمی بارش فصل پاییز جهت دستیابی به توسعه همه جانبه در ابعاد مختلف مکانی-زمانی ضروری می­باشد. برای این منظور از داد­ه­های روزانه فصل پاییز در ۲۱ ایستگاه سینوپتیک منطقه مورد مطالعه با دوره آماری مشترک ۳۲ (۱۹۸۹-۲۰۱۸) مورد واکاوی قرار داده است. بعدازآن که داده­های مفقودی به روش جرم مضاعف توسط نرم­افزار (spss) بازسازی و تکمیل گردید، این داده­ها وارد محیط (EXCEL) شده و ماتریسی به صورت آرایه­ای به حالت R با ابعاد ۲۱×۳۴۹۱ تهیه شد. در این تحقیق برای اطلاع از وضعیت نرمال بودن داده­ها از آزمون کلموگروف-اسمیرنوف و روند تغییرات آن­ها از آزمون من-کندال با نرم افزار (MINITAB) استفاده شده است. پس از هنجار سازی، یک تحلیل عاملی با چرخش متعامد واریماکس بر روی آرایه بهنجار شده، اعمال گردید و مشخص شد درمجموع بیش از ۱۶/۶۸ درصد پراش داده­ها توسط اقلیم بارش پاییزه منطقه توجیه می­شود؛ که از میان عوامل، عامل اول ۶۱ درصد و عامل دوم ۷ درصد مهم­ترین مقادیر پراش داده­ها را بیان می کند. با انجام تحلیل خوشه­ای سلسله مراتبی و با روش ادغام وارد بر روی ماتریس نمرات عامل­ها، دو ناحیه اصلی و خرده ناحیه بارشی شناسایی شدند. این نواحی عبارت اند از: نواحی پربارشی و نواحی بارشی متوسط؛ بنابراین می توان گفت سهم بارش پاییزه حاصل از سامانه­های محلی (بارش همرفتی، کوهستانی، جبهه­های محلی و...) و عوامل مکانی(عرض جغرافیایی، موقعیت نسبی ایستگاه­ها و...) در بخش جنوب غربی بیشتر است؛ و بخش­های جنوب غربی به خصوص ایستگاه پیرانشهر بیشینه­ی بارش افزون­تر از سامانه­های همدید را دریافت می کند. همچنین زمان وقوع بیشینه بارش فصل پاییز در نواحی بارشی متوسط شمال غرب حاصل از سامانه های­ همدید و  عوامل مکانی در ماه نوامبر در نیمه ­جنوب غربی رخ می­دهد.

آ: آزمون کلموگروف اسمیرنوف, تحلیل عاملی, خوشه بندی سلسله مراتبی, شمال غرب ایران