ساسان باوی - استادیار گروه روانشناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
جمیله زبرجدیان محب - کارشناسی ارشد روانشناسی، دانشکده علوم تحقیقات، واحد اهواز، ایران.

تعلیم و تربیت، یکی از مسائل مهم جوامع بشری است که همواره مورد توجه اندیشمندان و متفکران قرار گرفته است. »فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی« یکی از علوم فلسفی اسلامی است که با روش تعقلی به بازشناخت و بازنگاشت منظم بنیان های فلسفی و نظری تعلیم و تربیت اسلامی، از یک سو، و استنتاج و استنباط دلایل تربیتی متناسب با آنها از سوی دیگر، می پردازد. این نوشتار، دو روش مفهوم پردازی – بسط مفهومی- و نیز روش ترکیبی به کار رفته است. مفهوم پردازی از زیرشاخه های تحلیل مفهومی است و نیاز بدان، به معنی تولید مفاهیم نوین، زمانی رخ می نماید که مفاهیم یا ساختارهای موجود نتوانند پاسخگوی نیازهای نظری و عملی ما باشند. در این شرایط با تغییر و بازسازی وجوهی از ساختارهای مفهومی موجود، این مفاهیم بسط داده می شوند. به نظر می رسد که تعلیم و تربیت ما از هدایت یک نظریه تربیتی منسجم و منظم بهره مند نیست و ما محروم از نظریه ای هستیم که در آن علاوه بر مسائل مربوط به هستی و دانش و ارزش، یعنی جهان بینی و ایدئولوژی، موقعیت علم و تکنولوژی و سمت سوی حرکت آنها و نیز نیازهای فرد و جامعه در چارچوب مشخصی تنظیم شده باشند. در این خصوص، پژوهش به بررسی نظریه های فلاسفه، کندی، فارابی، ابوالحسین عامری، ابوعلی مسکویه و اخوان الصفا بررسی شد. فیلسوفان اسلامی دیدگاه های خود را در باب تعلیم و تربیت در ضمن مباحث سعادت و سیاست و اخلاق و تهذیب نفس بیان کردهاند و با ماخذ قرار دادن آموزه ها و اصول یونانی و گاه ایرانی در این باب، به شرح و توضیح و احیانا تطبیق آنها با تعالیم اسلامی پرداختهاند. اگر چه در این رویکرد در باره دقایق مربوط به تعلیم و تربیت کودک و بزرگسال مشروحا کندوکاو شده اما به عقیده برخی محققان، رویکرد فلسفی کمترین تاثیر را در قلمرو تعلیم و تربیت اسلامی داشته است.

نظریه پردازی، فلسفه، تعلیم، تربیت.