الهام عطایی - دانش پژوه دکتری، گروه معماری، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
زهره ترابی - استادیار، گروه معماری، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران

بیان مساله: کودکی از مهم ترین دوره های زندگی هرانسانی است و شکوفایی بسیاری ازاستعدادهای خارق العاده دراین زمان اتفاق می افتد. پژوهشگران ازمیان فاکتورهای موثر بر رشد خلاقیت، در تحقیقات خود جنبه های عاطفی و شناختی و شیوه های آموزشی را مورد بازبینی قرار داده اند. اما تاثیر کیفیت فضای معماری در پرورش خلاقیت کمتر مورد توجه قرارگرفته چون سنین کودکی ازحساسترین سنین می باشد و می تواند بسیار تاثیرگذار باشد. سوالات تحقیق: در پی این مهم که پرورش استعدادهای کودک چگونه رخ می دهد برآن شدیم که درپاسخ گویی به سوالاتی برآییم: مولفه های کالبدی فضای کودک چیست وکیفیت فضا در برآینداین مولفه ها چگونه بررشدش اثر دارد؟روش تحقیق: دراین پژوهش که برمبنای روش توصیفی و تحلیلی می باشد، برای بدست آوردن یافته های پژوهش اطلاعاتی ازرفتار کودکان که درنتیجه تجربه فضایی می باشد با استفاده از روش تحقیق زمینه ای مورد کنکاش قرارگرفته است چراکه تاثیر فضا ومحیط بررفتار تاثیری متقابل بوده ویکی ازابزارهایی است که می توان محیط ومولفه های آنراسنجید. بنابراین چهار کودک در سنین بین۳تا۶سال را بصورت انتخابی (با مشورت گرفتن ازمشاورکودک مستقردر مهدکودک) از دو مهد کودک انتخاب کرده و به بررسی رفتار ۲۴ساعته آنهاپرداختیم. فرمت چک لیست ها در سه گروه جداگانه برای مهدکودک، خانه و بیرون از خانه و مهد در فضای شهر و اجتماع طراحی شده است. انتخاب کودکان بدون توجه به سطح اقتصادی خانواده و انتخاب دو جنس مختلف از یک مهد در راستای تاثیر جنسیت بر فضا و برعکس آن بوده است. اما انتخاب مهدکودک بر اساس سطح بندی اجتماعی- اقتصادی از دو منطقه مرفه و فقیرنشین در شهر و دارای بیشترین پیشینه و بالاترین آمارکودک دربین مهدهای منطقه خود،بوده است. زما ن بندی پژوهش هم بدینصورت بوده که در فصل پاییز(سه دوره یک ماهه) بدلیل طبیعت رنگارنگ و مطبوعش، این چهار کودک در فضاهای مختلف مورد ارزیابی همان سه چک لیست ذکر شده قرار گرفتند. مهم ترین یافته ها و نتیجه گیری: در بررسی چک لیست ها کودکان انتخاب شده در پایان فصل به کنجکاوترین کودکان در مهدکودک خود تبدیل شده و دارای بالاترین سطح شرکت در فعالیت های جمعی شده اند و در هرچهار کودک خصیصه ی کمک رسانی به دوستان و ریسک و خطرپذیری بسیار مشهود بوده است و در خانه هم به عنوان فردی کمک رسان به والدین تبدیل شده مسئولیت پذیری و خلاقیتش در انجام کارهای شخصی اش بالاتر رفته و با توجه به مولفه های طراحی فضای کودک در فضاهای انتخاب شده استتنتاج شدکه مولفه های طراحی اثر مثبت بر رشد کودک داشته است وفرضیه تحقیق که به دنبال اثبات تاثیرمولفه های کالبدی فضای کودک بررشد کودک بوده محقق شده است.

کودک, خلاقیت, محیط انعطاف پذیر, تحریک کنندگی, عناصر طبیعت, چک لیست