عقد وکالت و دولت مدرن

تا کنون در اعتبار نظریه ای دینی برای مردم سالاری تلاش های متعددی صورت پذیرفته است. برخی همانند میرزای نائینی با تمسک به حوزه های خالی از نص توانستند چنین اعتباری برای حق اعمال قدرت بر اساس خواست و رای مردم فراهم آوردند. برخی دیگر نیز با کشف سرچشمه های تولید حق در فقه اسلامی کوشیدند پایه ای برای مردم سالاری بنیان نهند. آیت الله مهدی حائری از جمله فقیهانی است که با اتکاء بر همان آموزه های فقه سنتی توانست فرمولی ابتداع نماید که بر اساس آن فرد بر دولت مقدم می شود و حکمرانی پیش از آنکه جنبه الهی داشته باشد از اراده و خواست مردم نشات می گیرد. به همین دلیل او کوشید تحلیلی متفاوت از فقهای معاصرش در باره ماهیت منصب حکومت ارائه نماید. او با وکالت خواندن این منصب – در مقابل ولایت و نظارت – حکومت را برخواسته از اراده و خواست مردم – موکلین – دانست و با تمثیلی فقهی – مالکیت مشاع- بر اراده عمومی مردم در ساخت دولت صحه نهاد. اینکه فقه از چنین ظرفیتی برخودار است و چنین تحلیلی چه پیامدهایی دارد؟ پرسش هایی است که این مقاله در صدد پاسخ به آنهاست.

کلیدواژه ها:

فقه ، اراده مردم ، مردم سالاری ، اقتدار مدنی