افسانه قانی - استادیار دانشکده هنر و علوم انسانی دانشگاه شهرکرد، ایران

قالی خشتی چالشتر یکی از آثار هنری به واسطه ساختار فرم مربع گونه ای که دارد بستری برای تجلی انواع نقشمایه های هنری با مبادی فکری متفاوت بوده است. برخی از نقشمایه های این قالی به واسطه حضورشان در سایر انواع قالی و سایر آثار هنری برهمگان شناخته شده و معنای کمابیش معینی دارند، اما تعداد معدودی از نقشمایه های این قالی هنوز آنگونه که باید مورد توجه قرار نگرفته اند. یکی از نقشمایه های کمتر شناخته شده قالی خشتی چالشتر، نگاره دست دلبر است که چون دیگر نقشمایه های این قالی معنایی دارد که این پژوهش درصدد فهم آن بود. به این ترتیب این پژوهش در راستای پاسخ به این پرسش که " در پس نقشمایه دست دلبر چه مضامین کلامی و روایی وجود دارد و همراهی این مضامین و این نقشمایه در پی تبیین چه مفهومی است؟" به تحلیل و بررسی این نقشمایه با روش ایکونولوژی پانوفسکی پرداخت. داده های موردنیاز برای این پژوهش از طریق مشاهده تصویر و تحلیل اجزاء تشکیل دهنده اش حاصل شد و اطلاعات موردنیاز از طریق مطالعات کتابخانه ای فراهم آمد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که گل های تصویر شده در این نقشمایه، تمثالی از شاخه های درخت زندگی و مجاز از فره ایزدی است و به همین ترتیب دستی که آن را نگه داشته، تمثالی از دست ایزدبانو آناهیتا است که بخشنده فر به آدمیان است. تفسیر معنای این نقشمایه حاکی از آن است که وجود این نقشمایه در قالی، نمادی از ورود برکت، خیر و بخت به زندگی مخاطب بصری این قالی است.

آیکونولوژی, ایکونوگرافی, قالی خشتی چالشتر, نقشمایه دست دلبر