غلامرضا بهروزی لک

هدف: مهدویت پژوهی و آینده پژوهی به عنوان دو حوزه مطالعاتی مطرح در جامعه اسلامی، به لحاظ موضوعی و کاربردی، تعاملات مهمی با هم دارند. مهم ترین این تشابهات و تعاملات از یک سو و تمایزات از سوی دیگر، بین این دو کدام است؟ روش: مقاله حاضر به روش تطبیقی انجام شده که با بهره گیری از تحلیلهای فلسفه علم و رویکرد مطالعات درجه دوم است. یافته ها: به نظر می رسد وجه اشتراک مهم هر دو حوزه مطالعاتی، رویکرد چند رشتگی آنهاست. این بدان معناست که هر کدام از این حوزه های مطالعاتی، در بر دارنده ابعاد مختلف مطالعاتی اند و از این جهت تا حدی نیز می توانند در برخی از ابعاد مشترک باشند. اما در کل، بین این دو حوزه مطالعاتی تمایز مهمی وجود دارد. آینده قطعی و تغییرناپذیر، موضوع اصلی مطالعات مهدویت پژوهی است که به طور عمده از منظر درون متنی صورت می گیرد؛ در حالی که آینده پژوهی بر آینده های محتمل متمرکز است. البته با این حال، وجوه تعاملی بسیار مهمی بین این دو حوزه مطالعاتی وجود دارد. مهم ترین عرصه تعامل این دو حوزه مطالعاتی را باید نخست در تداخل موضوعی آن دو و از سوی دیگر، کارکرد آینده پژوهی در عملیاتی کردن اهداف و غایات مهدویت پژوهی در جامعه امروز دانست. نتیجه گیری : هر چند این دو حوزه مطالعاتی از یکدیگر متفاوت و متمایزند، اما به دلیل ماهیت بین رشته ای و فرا رشتگی شان، اولا تداخل موضوعی داشته و ثانیا در راستای همدیگر قرار دارند. بدین جهت، آینده پژوهی دینی ضمن تغذیه جدی از مبانی دینی و به ویژه آموزه مهدویت، می تواند در خدمت تبیین، ترویج و عملیاتی سازی آموزه مهدویت در دنیای کنونی قرار گیرد.

مهدویت پژوهی, آینده پژوهی, چندرشتگی, تعاملات, تشابهات و تمایزات