سبک شناسی گفتمان داستان کوتاه «دهلیز» از منظر فرانقش های «اندیشگانی» و «متنی» بر اساس دستور نقش گرای نظام مند هلیدی
- سال انتشار: 1400
- محل انتشار: مجله پژوهش های زبانی، دوره: 12، شماره: 1
- کد COI اختصاصی: JR_JOLR-12-1_008
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 555
نویسندگان
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه دامغان، دامغان، ایران.
استادیار زبان شناسی همگانی دانشگاه دامغان، دامغان، ایران.
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تحلیل سبک گفتمان داستان «دهلیز» اثر هوشنگ گلشیری، کاربرد زبان را در این متن بر مبنای دستور نقشگرای نظاممند مورد مطالعه قرار داده است. پرسش اصلی در این جستار، آن است که عناصر زبانی داستان در بازنمود واقعیتهای سیاسی و اجتماعی عصر تا چه حد موفق بودهاند؟ نگارندگان برای دستیابی به پاسخ این پرسش، متن داستان را با توجه به فرانقشهای مطرح در نظریه هلیدی مورد بررسی قرار داده تا نشان دهند که تصاویر ذهنی گلشیری از واقعیت چگونه در زبان نوشته او رمزگذاری شدهاند. در داستان مورد بحث، ۲۳۹ فرایند فعلی مشاهده شد که نگارندگان همه آنها را بر اساس الگوی تحلیل دستور نقشگرا مورد بررسی قرار دادند، اما به دلیل محدودیت حجم مقاله، صرفا به ذکر چند نمونه شاخص از هر فرایند اکتفا شد. روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است. بدین نحو که در ابتدا همه افعال موجود در متن استخراج و بسامد فرایندهای بهکاررفته در آنها مشخص گردید؛ سپس مطابق روش هلیدی به گروهبندی و تحلیل آنها پرداخته شد. در میان فرانقشهای سهگانه، تمرکز مقاله حاضر بر فرانقشهای اندیشگانی و متنی است. یافتههای پژوهش بیانگر کاربست بیشتر فرایندهای مادی، رفتاری و رابطهای و بسامد کمتر فرایندهای وجودی، ذهنی و کلامی است. فرکانس بالای فرایند مادی در داستان، مناسبت آن را با بافت تاریخی جامعه عصر گلشیری منعکس میسازد که همزمان بوده است با رشد تفکر سرمایهداری و توسعه صنعت در ایران. همچنین این فرایند نشان میدهد که نویسنده در گفتمان خود در پی ملموس نشان دادن نگرشش نسبت به اوضاع سیاسی جامعه است. در مقایسه با فرایند مادی، فرایندهای ذهنی از بسامدی کمتر برخوردارند که حاکی از آن است که نویسنده احساسات و ویژگیهای ذهنی خود و مشارکین گفتمان را کمتر وارد داستان نموده است. کاربرد فراوان وجه اخباری و افعال ماضی عواملی هستند که باعث پیدایش میزان قطعیت بالایی در گفتمان شدهاند.کلیدواژه ها
هلیدی, گلشیری, دهلیز, فرانقش اندیشگانی, نظام گذراییاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.