مریم مهدی پور - دکترای معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، نارمک، تهران.

باتوجه به این امر که هر نوع مداخله در محیط، در جهت رفع نیازها و تامین محیطی بهتر برای افراد است، داشتن معیاری برای طراحی مناسب ویژگی های محیط بر اساس ارزیابی کاربران ضروری مینماید. براین اساس هدف پژوهش، ارائه مدلی مفهومی زیبایی شناسی مبتنی بر ادراک و ارزیابی افراد بود. در این راستا از روش تحلیل محتوای اسناد و منابعی که با موضع پژوهش ارتباط داشتند، استفاده شد. مدلها و تئوریهای مختلف در زمینه زیباییشناسی و ادراک و ارزیابی محیط و همچنین ویژگی های مختلف محیط بررسی شدند. مطالعات نشان دادند که میتوان ویژگیهای محیط را به سه دسته روانشناختی، سازمانی و معنایی تقسیم نمود. ویژگی های روانشناختی کیفیت های فرمی اشیاء نظیر رنگ، اندازه، شدت یا ویژگی هایی که میتوانند کمی شوند را در بر میگیرند. ویژگیهای سازمانی هم آنچه که دیده میشود و هم چرایی ترجیح الگوهای خاص را توضیح میدهد. ویژگی های معنایی را میتوان ذهنی در نظر گرفت، بدین ترتیب ویژگی اشیاء نیستند، بلکه ویژگیهایی که انسان درک میکنند را دارند. از میان مدلهای مطروحه، مدل ردیس تمام مراحل فرایند شناختی از ادراک تا شناخت را باتوجه به ویژگیهای محرک و مشاهده کننده در نظر گرفته است و همچنین هر دو نوع زیبایی شناسی بیولوژیکی، جهانی و فردی و متنوع را توضیح داده است. در راستای هدف پژوهش، این مدل با افزودن ویژگیهای روانشناختی، سازمانی و معنایی محیط تکمیل گردید. مدل مفهومی پیشنهادی میتواند ویژگیهای مطلوب و نامطلوب محیط را به تفکیک روانشناختی، سازمانی و معنایی مشخص سازد و بدین ترتیب به طراحان و برنامه ریزان شهری در ارائه طرحهای مناسب برای محیطهای مختلف یاری رساند.

زیبایی شناسی، رویکردها و مدلهای زیبایی شناسی، زیبایی شناسی محیطی، ادراک و ارزیابی محیط