حمزه سعیدیان - بخش تحقیقات حافظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کرمان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمان، ایران
حمیدرضا مرادی - گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، دانشگاه تربیت مدرس، مازندران، نور، ایران

سابقه و هدف: مقدار نفوذپذیری خاک به اندازه حفره ها، غلظت مایع و نیروی کشش سطحی بستگی دارد. در واقع عاملهایی که بر تخلخل اولیه موثرند، در میزان نفوذپذیری نیز موثر می باشند. نتایج به دست آمده از تحقیق های مختلف نشان می دهد که میزان نفوذپذیری خاک در اولویت تحقیق ها ی مختلف قرار گرفته است. در ایران نیز تحقیق های مختلفی در مورد ویژگی ها ی فیزیکی و شیمیایی خاک و ارتباط آن با میزان نفوذپذیری انجام شده است. این پژوهش براساس اندازه گیری های صحرایی نفوذ تحت شرایط شبیه سازی شده باران به منظور تعیین میزان نفوذ و اثر متقابل جهت دامنه و شدت بارش نسبت به بارش های اسیدی روی سازندهای آغاجاری و گچساران انجام گرفت .مواد و روش ها: در این پژوهش به منظور تعیین اثر متقابل جهت دامنه و شدت بارش در میزان نفوذپذیری خاک نسبت به بارش هایاسیدی در نهشته های سازند گچساران و آغاجاری به دلیل وجود مواد آلاینده نفتی و آلودگی هوا، بخشی از حوزه آبخیز کوه گچ و مرغاشهرستان ایذه با مساحت ۱۲۰۲ و ۱۶۰۹ هکتار انتخاب گردید. سپس نمونه برداری میزان نفوذپذیری خاک در ۱۶ نقطه و با سه بار تکراردر کاربری مرتع و در جهت های شمالی، جنوبی، شرقی و غربی سازندهای گچساران و آغاجاری در شدت های مختلف بارش ۱ و ۲۵ / ۱ میلی متر در دقیقه و در بارش های آب مقطر، اسیدیته چهار و پنج با استفاده از دستگاه باران ساز کامفورست انجام شد.نتایج و بحث: نتایج نشان داد که در سازند آغاجاری، اثر متقابل جهت دامنه و شدت بارش و همچنین شدت بار ش به طور جداگانه دارایبیشترین حساسیت و همچنین جهت دامنه به طور جداگانه دارای کمترین حساسیت در نفوذپذیری خاک نسبت به باراش های اسیدیمی باشند. ولی سازند گچساران، در مجموع نسبت به بارش های اسیدی تغییر پذیری یکنواختی از خود نشان داد و کمابیش در هر سه غلظت بارش یاد شده، اثرهای مثبتی در جهت دامنه و شدت بارش و اثر متقابل جهت دامنه و شدت بارش از خود نشان داد. همچنین با افزایش میزان آغشته شدن خاک به باران های اسیدی میزان تخلل خاک افزایش یافت که این امر به سبب این نوع آلودگی بر مواد اصلی تشکیل دهنده خاک و شستشوی پیوندهای خاک است. البته جهت دامنه نیز به دلیل اینکه در هر دو سازند آغاجاری و گچساران میزان متفاوتی از رس ها وجود دارد بنابراین به تاثیرپذیری نفوذ خاک به بارش های اسیدی بیشتر دامن می زند و همچنین وجود مواد آلی مختلف در جهت های اصلی دامنه بویژه در دامنه های شمالی و شرقی به مراتب وضعیت پیچیده تری را در تغییرات بار الکتریکی ایجاد می کند که نیاز به تحقیق های بیشتر برای درک کردن این مکانیسم پیچیده را الزامی می کند .نتیجه گیری: به طور کلی با افزایش میزان درجه اسیدی و افزایش مدت زمان نفوذ، ویژگی های خاک دچار تغییرات شده که از جمله اینتغییرات می توان به ویژگی های مقاومتی و ظرفیت باربری خاک اشاره کرد که در این میان جهت دامنه نیز به دلیل داشتن میزان رس و مواد آلی متفاوت سبب تاثیرپذیری بیشتر بارش اسیدی در میزان نفوذپذیری خاک می شود .

واژه های کلیدی: جهت دامنه, سازندهای آغاجاری و گچساران, نفوذپذیری خاک, باران اسیدی