مروری بر چالش ها و راهکارهای سکونتگاه های غیررسمی با تاکید بر رویکرد توانمندسازی اجتماع محور

یکی از مشکلات شهرهای کنونی، رشد و گسترش سکونتگاه های غیررسمی در اطراف و درون شهرهاست. این سکونتگاه ها به دنبال تضاد میان جوامع شهری- روستایی، فقیر و غنی جاذب جمعیتی است که برای دسترسی به امکانات و خدمات بیشتر و رهایی از فقر به شهرهای غالبا بزرگ روی آورده و عدم توانایی در تامین مسکن موجب تشکیل و رشد سکونتگاه‌های غیررسمی شده است. اساس مطالعات سازمان ملل، اسکان غیررسمی چالش اصلی هزاره سوم خواهد بود. گسترش سریع شهرها در سراسر جهان با رشد سکونتگاه‌های غیررسمی همراه بوده است و رشد بی رویه آنها علاوه بر تخریب محیط ز یست، آسیب های اجتماعی زیادی را به همراه دارد. لذا چاره جویی این مسئله نیازمند سیاست‌گذاری و اقداماتی بنیادین است. راهکارهای ارائه شده در این خصوص، از حذف و تخریب تا بهسازی و توانمندسازی این سکونتگاه ها را دربر می گیرد اما امروزه علیرغم اینکه این سکونتگاه ها مشکلات متعددی به دنبال داشته، تنها راه‌حل خانه دار شدن قشر ضعیف جامعه قلمداد شده و تخریب آنها در سطح جهانی فاقد رویکردی انسان دوستانه بوده و علاوه بر این قابلیت اجرایی شدن ندارد. لذا در دهه های اخیر الگوی توسعه سکونتگاه‌های غیررسمی از توجه صرف به کالبد روی برگردانده و به سیاستهای انسان محور و سرمایه ی اجتماعی توجه نموده است. این رویکرد در اواخر دهه ۱۹۷۰ مطرح و به ویژه بعد از۱۹۹۰، به طور جدی با پیشگامی بانک جهانی به کار گرفته میشود. رویکرد توسعه اجتماع محور علاوه بر اثرات مثبت آن از طریق مشارکت اجتماع محلی در حوزه تصمیم سازی، به نوعی منجر به افزایش حس تعلق و مالکیت پروژه‌ها در برنامه های بهسازی نیز میشود .در این تحقیق ضمن بررسی عوامل تا ثیرگذار بر شکل گیری سکونتگاه های غیررسمی مثل مهاجرت، خلاءهای مدیریت شهری، فقر اقتصادی، ویژگیهای خاص جمعیت ساکن، به شناخت مهمترین عوامل تاثیرگذار بر مشارکت ساکنین محلی و نقش آنها در بهبود شرایط و ارائه راهکارهایی در جهت توانمند سازی با رویکرد اجتماع محوردر این محلات پرداخته شده است.

کلیدواژه ها:

سکونتگاه های غیررسمی ، توانمند سازی ، مشارکت اجتماع محلی ، توسعه اجتماع محور