نقش متفاوت آب در معماری سنتی ایرانی اسلامی

آب در نزد گذشتگان به عنوان عنصری مقدس و پاک شمرده می شده، تا جایی که برای آن خدایی ساختند. پس از اسلام و در عرفان و هنر اسلامی نیز آب جلوه پاکی ها، زیبایی ها بوده و همین امر بر احترام به آن افزوده و سبب می شود نقشی کاربردی تر را ایفا کند. افزون بر آن آب در مکان یابی، پیدایش و تداوم تمدن های بزرگ و مختلف تاثیری مستقیم داشته است. پیدایش تمدن های مختلف همراه با شکل گیری معماری بود که در آن از آب به صورت های مختلفی استفاده می شد. با گذشت زمان و استفاده از ابعاد مختلف آب، بر لزوم بهره گیری هر چه بیشتر از این عنصر ارزشمند در معماری ایرانی اسلامی به واسطه خلق زیبایی و کارایی متنوعی که داشت افزوده شد. شناخت بیشتر نقش آفرینی آب در معماری سنتی ایرانی اسلامی منجر به روشن شدن جنبه های دیگر ارزشی آب می شود که آگاهی بیشتر از این عنصر و عرصه های حضور آن را به دنبال دارد. این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی صورت گرفته و سعی در درک مفهومی آب و چگونگی تجلی آن به عنوان ابزار طراح در بناهای مختلف و به شیوه های متفاوت دارد. همچنین اثر گذاری این عنصر بر فرد در فضا و بنا نیز مورد بررسی قرار می گیرد. تفحص نقش آب در دوره ی قبل از اسلام و پس از اسلام و آگاهی از ارزش های اعتقادی آن ، بیانگر آن بود که انسان با بهره گیری از آن سعی در ایجاد فضای معنوی، هویت بخشی و شکل گیری حس عرفانی و خاطره انگیزی در بناهای مختلف می شود. بهره گیری از جلوه های متفاوت آب (سکون، روان، راکد، انعکاس و فورانی) در معماری ایرانی اسلامی سبب می شد تا هر کدام به صورت خاصی در بناهای مختلفی همچون کاروانسرا،آب انبار، یخچال، باغ، مسجد، ساباط، استخر، پل، گرمابه و حوضخانه جلوه کند.

کلیدواژه ها:

آب ، نقش آب ، معماری سنتی ، معماری ایرانی اسلامی