محسن شفیعی سیف آبادی - استادیار علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه اردکان، یزد، ایران

چکیده: شکل گیری نهادی مردمی در گفتمان جمهوری اسلامی ایران به نام «بسیج» و تکرار این تجربه در سوریه با نام «نیروهای دفاع ملی» و در عراق با عنوان «حشدالشعبی»، صرف نظر از معنای انتقال یک تجربه موفق، حکایت از زمینه­های شکل­گیری و نیتی دارد که این مقاله با بهره گیری از روش هرمنوتیک قصدی-زمینه گرای کوئنتین اسکینر در پی تبیین آن است. در همین راستا، پرسش اصلی این است که شکل­گیری شبکه­های بسیج مردمی در عراق و سوریه متاثر از چه زمینه­هایی است و مقاصد و نیات سردار سلیمانی در حمایت از این نیروها چه بوده است؟ برمبنای یافته­های پژوهش، زمینه­های شکل گیری نیروهای دفاع ملی سوریه در مقولاتی چون ۱- اعتراضات مردمی؛ ۲- فرصت طلبی سلفی­های تکفیری و ورود خشونت به عرصه اعتراضات؛ ۴- ضعف ارتش سوریه و ۵- ورود سپاه قدس و استفاده از نیروهای مردمی، قابل فهم است. حشدالشعبی نیز پس از توالی ۱- نبود همبستگی جامعه شیعیان عراق؛ ۲- ضعف ساختاری حاکمیت؛ ۳- نبود روحیه مبارزه در ارتش کلاسیک؛ ۴- فاجعه انسانی و ۵- حمایت سپاه قدس از بسیج مردم عراق، پدید آمد. مقاصد سردار سلیمانی نیز در کوتاه مدت، وحدت میان نیروهای محور مقاومت، افزایش مشروعیت حاکمیت عراق و سوریه، شکست سلطه داعش و اخراج نیروهای آمریکایی از عراق و سوریه و در بلندمدت، آرامش منطقه و جهان اسلام، حفظ مرزهای ایران از نفوذ سلفی های جهادی، قدرتمند نمودن بسیج مردمی عراق و سوریه به مانند حزب الله و رسیدن به آرمان آزادی قدس بود.

هرمنوتیک قصدگرا, حشدالشعبی, نیروهای دفاع ملی, سردار سلیمانی