علی هاشمی - دانشگاه ساری
سیدمهدی احمدی - واحد ساری

اصولا شبهه، یک واقعیت روانی است که ممکن است برای هر انسانی به وجود آید و تابع اصول و قوانین و موقعیت های جغرافیایی نیست و عروض آن نیز، زمان خاصی را طلب نمی کند هر چند ممکن است تابع شرایط روحی و روانی متاثر از عوامل درونی و بیرونی باشد. آنچه که موجب تحقق قاعده ی «درا» و سبب اجرای آن توسط قاضی و دادگاه می شود، حدوث و وجود شبهه ی معتبره است؛ زیرا شبهه، تمام الموضوع و به تعبیر ادبیات، مسندالیه قاعده ی«درا» است. لیکن باید توجه داشت که هر شبهه ای نمی تواند رافع مسوولیت جزایی باشد؛ بلکه شبهه ای رافع مسوولیت جزایی است که ضمن تحقق تمام ارکان و شرایط، باید وجود آن از هر حیث برای قاضی و دادگاه احراز شده و موقعیت اجتماعی، محیط فکری، فرهنگی و جغرافیایی و زندگی شخص مدعی جهل و شبهه را در نظر گرفت. نکته ی قابل توجه در این مقاله این است که در صورتی که شبهه از نوع موضوعیئه باشد، در صورتی دارئه است که قلمرو اشتباه محدود به جرایم عمدی باشد. اما جرایم شبه عمدی و یا غیرعمدی که اصولا عنصر روانی آن ناشی از تقصیر و خطاست، باعث تغییر ماهیت جرم و زوال مسوولیت جزایی نخواهد شد و با انتفای عنصر روانی جرم طبیعتا مجازات نیز یا ساقط می شود و یا از کیفیات مخففه برخوردار خواهد شد.

شبهه, ارکان شبهه, رفع مجازات, شبهه حکمیه, شبهه موضوعیه