حسن زرنوشه فراهانی - استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی .تهران. ایران

از چالش انگیزترین مباحث مرتبط با فهم قرآن، مسئله ی «تاویل» است که در طی قرون متمادی پیوندی وثیق با نزاع های کلامی یافته و مکاتب کلامی مبتنی بر پیش فرض های معرفتی خود، از آن در فهم قرآن بهره برده یا با آن مخالفت نموده اند. اوج بحث از این مسئله، در فهم صفات خبری خداوند متجلی است که بیشتر فرقه های کلامی این صفات را متشابه می دانند و آن ها را تاویل می کنند. اما برخی دیگر با جمود بر ظاهر آیات، از تاویل خودداری می کنند. شناخت و احصاء رویکردهای مختلف در این زمینه و ارزیابی نقاط قوت و ضعف آن ها، نیازمند بررسی تطبیقی آن ها با یکدیگر است. این مقاله از رهگذر مطالعه ی منابع کهن فرق اسلامی و با استفاده از روش «توصیف و تحلیل» در پی ارائه ی تصویری روشن از رویکردهای کلامی گوناگون در مواجهه با مسئله ی «تاویل» است. نتایج تحقیق بیان گر آن است که دو رویکرد عمده ی کلامی در این باره وجود دارد: ۱) رویکرد تشبیهی و ۲) رویکرد تنزیهی که خود شامل سه قرائت تنزیهی اهل تفویض، معتزله و امامیه می باشد.

تاویل, رویکرد تشبیهی, رویکرد تنزیهی, اهل تفویض, امامیه, معتزله