زهرا کبودی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زمین شناسی اقتصادی،دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
مجید قادری - دانشیار، گروه زمین شناسی اقتصادی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
ابراهیم راستاد - دانشیار، گروه زمین شناسی اقتصادی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

کانسار مس کهک در توالی آتشفشانی- رسوبی ائوسن ناحیه قم و در کمان ماگمایی ارومیه- دختر واقع شده است. در این توالی، قدیمی ترین واحد سنگی کریستال توف است که بر روی آن واحدهای سنگی توف ، آندزیت ، ماسه سنگ ، کنگلومرا و سنگ آهک قرار می گیرند. سنگ های میزبان ماده معدنی در این کانسار، آندزیت و توف است که در آن شکل هندسی ماده معدنی به شکل چینه کران می باشد. براساس مطالعات کانه نگاری، کانی ها شامل پیریت، کالکوپیریت، کالکوسیت، مس طبیعی، بورنیت، گالن، کوولیت، دیژنیت و مالاکیت هستند که با مگنتیت و هماتیت همراهی می شوند. با توجه به مطالعات کانی شناسی، دو نوع دگرسانی فراگیر و مرتبط با کانه زایی در سنگ های آتشفشانی منطقه دیده می شود. دگرسانی پروپیلیتیک شاخص دگرسانی فراگیر است. دگرسانی های کربناتی، سیلیسی، کلریتی، اپیدوتی و زئولیتی از دگرسانی های مهم همراه با کانه زایی در این کانسار محسوب می شوند. ساخت و بافت ماده معدنی به شکل دانه پراکنده، پرکننده فضای خالی، رگه- رگچه ای، لامینه مانند و جانشینی است. در کانسار مس کهک، دو مرحله مهم برای رخداد کانه زایی قابل تفکیک است. مرحله اول وقوع آتشفشانی و تشکیل پیریت در متن سنگ های میزبان (آندزیت و توف) و ایجاد شرایط احیایی است. مرحله دوم مربوط به دیاژنز و ورود سیالات اکسیدان غنی از مس است که سبب جانشینی مس به جای آهن در پیریت و تشکیل سولفیدهای مس و هماتیت و رخداد کانه زایی شده است. کانسار مس کهک، شباهت های زیادی را از نظر ویژگی های ژئومتری، سنگ میزبان، کانی شناسی، ساخت و بافت و الگوی تشکیل با کانسارهای مس تیپ مانتو در دنیا نشان می دهد.

مس چینه کران, توالی آتش فشانی- رسوبی, ائوسن, تیپ مانتو, کمان ماگمایی ارومیه- دختر