لیلا رضاخانی - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج
احمد گلچین - استاد گروه خاکشناسی دانشگاه زنجان

فلزات سنگین از جمله آلاینده های مهم محیط زیست به شمار می آیند و سمیت آنها به دلایل تغذیه ای، زیست محیطی و اکولوژیکی از جمله مسائل حائز اهمیت قرن حاضر می باشد. بدلیل تحرک زیاد کادمیم در خاک و تأثیرشدید آن بر گیاهان در غلظت های پائین، این عنصر یکی از خطرناک ترین فلزات سنگین به حساب می آید . میزان کادمیمی که گیاهان از خاک جذب می کنند بستگی به غلظت و میزان زیست فراهمی آن در خاک دارد . زیست ، فراهمی کادمیم در خاک تحت تأثیر میزان ماده آلی خاک ،pH پتانسیل اکسید و احیاء، دما و غلظت سایر عناصر مخصوصاً عناصر کم مصرف قرار می گیرد. عناصر کم مصرف مانند آهن، منگنز، روی و مس در جذب با کادمیم رقابت می کنند و به همین دلیل می توان با بالا بردن غلظت این عناصر در خاک، از جذب کادمیم توسط گیاهان درخاک های آلوده، کاست. به منظور مطالعه تأثیر سطوح مختلف مس بر رشد و نمو و غلظت کادمیم در بافت های گیاهاسفناج در خاک های آلوده به کادمیم، یک آزمایش فاکتوریل به صورت گلدانی با سه تکرار انجام شد. سطوح آلودگی20 40 و 80 میلی گرم در کیلوگرم خاک و سطوح مس مصرف شده عبارت بودند از، ، خاک به کادمیم عبارت بودند از صفر، 10 ،20 ،10 ، صفر، 40 میلی گرم در کیلوگرم خاک که از منبع سولفات مس تأمین گردیدند. نتایج این آزمایش 5نشان داد که کادمیم و مس در غلظت های پائین باعث افزایش رشد ونمو گیاه اسفناج می شوند و غلظت آنها دربافت های گیاه افزایش می یابد بطوریکه بیشترین وزن خشک و تر گیاه از سطح 20 میلی گرم کادمیم و 10 میلی گرم مس در هر کیلوگرم خاک بدست آمد. رقابت مس با کادمیم در جذب، در غلظت های بالای این عناصر اتفاق افتاد ولی مصرف سطوح بالای این عناصر باعث کاهش میزان بیوماس تولیدی توسط گیاه گردید. بنابراین افزودن سطح پائین مس می تواند باعث تسریع فرآیند گیاه پالایی و جذب بیشتر کادمیم توسط گیاه اسفناج گردد ولی کیفیت آنرا برای مصرف، نامطلوب می سازد. با توجه به رقابت نه چندان شدید مس با کادمیم در جذب، به نظر می رسد که مس عنصرمطلوبی برای جلوگیری از جذب کادمیم توسط گیاه در خاک های آلوده نباشد و لازم است از عنصر دیگری مثل روی برای این منظور استفاده شود.

مس، کادمیم، اسفناج، گیاه پالایی