مجید قورچی بیگی - استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه خوارزمی، تهران
علی ملکی - دانشگاه خوارزمی رشته فقه و حقوق جزا

مرگ قاتل در قتل عمد یکی از موارد عدم امکان اجرای قصاص است؛ زیرا محل اجرای قصاص که همان جسم جانی است، با مرگ قاتل از بین می رود. پیرامون اینکه با مرگ قاتل علاوه بر قصاص، دیه نیز ساقط می شود یا باید به اولیای­دم مقتول پرداخت شود، از دیرباز میان فقیهان اختلاف نظر بوده است؛ برخی از فقیهان به سقوط دیه هنگام فوت قاتل در قتل عمد نظر داده اند؛ در مقابل عده­ای دیگر از فقیهان دیه را با تعذر قصاص ثابت دانسته اند و برخی قائل به تفصیل شده اند و دیدگاه­های بینابینی ارائه نموده­اند؛ این اختلاف آراء بر رویه تقنینی قانون گذار نیز تاثیر گذاشته است به گونه ای که قانون گذار پیش از تصویب قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ به سقوط دیه در صورت مرگ قاتل در قتل عمد نظر داده بود حال آنکه در این قانون جدید از رویکرد قبلی خود عدول نموده و ثبوت دیه را پذیرفته است. در این مقاله ادله موافقان، مخالفان و دیدگاه­های بینابین مورد بررسی و نقد قرار گرفته است و کیفیت شمول قاعده «هدر نشدن خون مسلمان» بر مساله مرگ قاتل عمد تبیین شده است، به نحوی که قاعده مزبور دلیل ثبوت دیه دانسته شده است. همچنین این مقاله نشان می­دهد که مسوول پرداخت دیه در سه فرض تعیین شده توسط روایات، مرگ قاتل در نتیجه­ی رفتار شخص ثالث و سایر موارد غیر از دو مورد مذکور متفاوت است.

قتل عمد, سقوط قصاص, مرگ قاتل, هدر نشدن خون مسلمان, دیه