علی رضا سنچولی - تکنولوژی و مهندسی چوب
علی رفیقی - عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
تقی طبرسا - سردبیر
بردی محمد آق آرکاکلی - دانشگاه تربیت مدرس

سابقه و هدف: با توجه به اینکه تنها حدود ۸/۸۳ درصد از سطح کشور را جنگل پوشانده است و از این میزان جنگل های شمال کشور تنها ۱/۲ درصد را شامل می شوند، بنابراین مساحت کم آن پاسخگوی نیازهای چوبی کشور نیست و زراعت چوب با گونه های تند رشد خارج از توده های طبیعی می تواند فشار بر منابع طبیعی را کاهش دهد. نظر به اهمیت نقش زراعت چوب در کشور و همچنین عدم اشتیاق زارعان به کشت چوب در این مطالعه به شناسایی و مقایسه عوامل موثر بر زارعت چوب استان گلستان از دیدگاه کارشناسان و زارعان چوب پرداخته شد. مواد و روش ها: از آنجایی که هدف مطالعه شناسایی نقاط قوت، فرصت و ضعف پیش روی زراعت چوب با استفاده از دیدگاه ذینفعان بود. بدین منظور، ابتدا اقدام به شناسایی عوامل موثر بر زراعت چوب با استفاده از مصاحبه های فردی و گروهی متمرکز با کارشناسان و زارعان چوب در استان گلستان گردید. سپس به منظور وزن دهی و اولویت بندی عوامل شناسایی شده، پرسشنامه ای محقق ساخته نیمه ساختار طراحی و تنظیم شد. روایی و پایایی پرسشنامه نیز با استفاده از نظر کارشناسان و همچنین آزمون کرونباخ تایید شد. سپس تعداد نمونه با استفاده از روش خوشه بندی تصادفی تعیین گردید. در مرحله بعد پرسشنامه ها در بین کارشناسان و زارعان چوب شهرستان های گرگان، آق قلا، رامیان، گنبدکاووس، علی آباد و کردکوی توزیع و تکمیل گردید. در نهایت داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه ۲۵ تجزیه و تحلیل شد.یافته ها: نتایج به طور کلی ۳۷ عامل در سه بخش قوت (۱۵ عامل)، فرصت (۱۴ عامل) و ضعف (۸ عامل) را نشان داد و نتایج نیز اولویت بندی عوامل از دیدگاه کارشناسان و بهره برداران را نشان داد مهمترین عوامل در بخش قوت ها « تاثیر سطح سواد و مهارت زارعین چوب در توسعه و رونق آن» (به طور مشترک کارشناسان و زارعان)، با میانگین رتبه ای ۲۸۵/۳ (زارعان) و ۵۲۷/۳ (کارشناسان)، در بخش فرصت ها «معرفی گونه ها و یا واریته های مناسب جهت کشت چوب با قابلیت میزان تولید چوب و مقاومت و سازگاری بالا» (به طور مشترک توسط کارشناسان و زارعان) با میانگین رتبه ای ۲۸۵/۴ (زارعان) و ۱۹۴/۴ (کارشناسان) و در بخش ضعف ها «پایین بودن تسهیلات دولتی و همچنین طولانی بودن روند دریافت آن برای زارعین چوب» (به طور مشترک توسط کارشناسان و زارعان) با میانگین رتبه ای ۵۷۱/۴ (زارعان) و ۱۱۱/۴ (کارشناسان) بودند. همچنین نتایج مقایسه نگرش زارعان و کارشناسان نشان داد که در اکثر موارد اختلاف قابل توجهی در سطح ۹۵ درصد اطمینان وجود نداشت و نظر کارشناسان و زارعان چوب بهم نزدیک و مشابه بود.نتیجه گیری: عدم وجود تفاوت چشمگیر مابین نظرات کارشناسان و زارعان در خصوص عوامل موثر بر زراعت چوب استان گلستان می تواند نشان دهنده واقعیت وجود عوامل و شدت تاثیرگذاری آنها در منطقه باشد. بنابراین، جهت دستیابی به اهداف زراعت چوب کشور و حمایت از برنامه ششم توسعه در خصوص کشاورزی و منابع طبیعی کشور، تلاش ها باید در راستای کاهش و حذف عوامل منفی و تقویت عوامل مثبت و همچنین بهره گیری از فرصت های موجود در بخش زراعت چوب استان گلستان باشد.

کلمات کلیدی: زراعت چوب, استان گلستان, مدیریت راهبردی, زارعان, کارشناسان