محمد نبویان پور - کارشناس ارشد عمران آب، شرکت مهندسین مشاور پدیدآب سپاهان
طناز پورآباده - کارشناس مهندسی آب

پس از گسترش و توسعه شبکه‌های آبیاری و زهکشی در سطح جهان که از سال 1950 تا سال 1980 به وقوع پیوست، اغلب دولت‌ها دریافتند که سرمایه‌گذاری برای تأمین هزینه‌های جاری سالانه شبکه‌های آبیاری، با جمع‌آوری آب بهاء از کشاورزان امری مشکل است و این نتیجه بدست آمد که تشکیلات اداری متمرکز، فاقد کیفیت و توان عرضه خدمات آبیاری کارا (بالاخص با تعداد زیادی مزارع کوچک) می‌باشد. از معایب سیستم مدیریت متمرکز وکنترل از بالادست ،استهلاک سریع تأسیسات زیربنائی، فرسودگی اراضی، افت کیفیت شبکه‌های آبیاری، توزیع نامناسب و اتلاف شدید منابع آب می باشد.در این تحقیق با توجه به مشکلات بوجود آمده در بهره برداری از آب زاینده رود ابتدا به بررسی طومار شیخ بهایی به عنوان یکی از قدیمی ترین سیستم های مدرن مدیریت منابع آب در کشور و دنیا پرداخته شده است و پس بررسی وضعیت آورد رودخانه در دوره دراز مدت 40 ساله اخیر و مقایسه آن با اطلاعات موجود در این طومار که در سال 923 هجری قمری و در زمان شاه طهماسب اجرایی گردیده مقایسه می گردد. سپس با مدلسازی منابع آب رودخانه توسط نرم افزار vensim به مقایسه نتایج این نرم افزار و میزان آب تخصیص یافته در طومار شیخ بهایی که آب زاینده رود بر اساس آن با در نظر گرفتن جمعیت، جنس خاک زراعتی، تسلط آب این رودخانه بر اراضی آن، و نیز دوری و نزدیکی محل به سرچشمه ی رودخانه به مقدار معینی به هر بلوک اختصاص یافته است پرداخته خواهد شد.با بررسی های انجام شده به خوبی مشخص شده است که بازگشت به اصول اولیه طومار شیخ بهایی و تنها به روزآوری اطلاعات آورد رودخانه و مصارف جدید و همچنین تشکیل یک نظامنامه متشکل و بکارگیری و انتقال مدیریت آبیاری به تشکل‌های مردمی (IMT&WUA) تنها راه حل مشکل کمبود آب و خشک شدن هر ساله زاینده رود می باشد

مدیریت سنتی، طومار شیخ بهایی، تشکل های مردمی آب بران، vensim، مدیریت منابع آب