محمد فروردین - کارشناس پژوهش دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان
ساره رحیمی - دانش آموخته رشته مهندسی منابع طبیعی – محیط زیست
علی سعیدی نژاد - دانش آموخته رشته مهندسی منابع طبیعی

شهرستان ارسنجان یکی از شهرستان های استان فارس با وسعت تقریبی 1500 کیلومتر مربع در فاصله 130 کیلومتری شمال شرق شیراز واقع شده است که حدود 555 کیلومتر مربع آن را دشت و ما بقی را ارتفاعات و دریاچه طشک تشکیل می دهد. امروزه ارسنجانی ها به یک خصلت و خوی مهم اجتماعی معروفیت زیادی دارند که همانا اتحاد، همبستگی و تعاون در امور اجتماعی و عمرانی است. مثالهای زیادی از این خصلت بارز اجتماعی را در دهه های اخیر می توان از تاریخ اجتماعی ارسنجان مشاهده نمود. به عنوان نمونه پس از تصویب قانون شهرداری ها در سال 1328 ارسنجان از اولین شهرهایی است که به همت اهالی با وجود اینکه شهرداری ندارد، دارای انجمنی به نام انجمن اصلاح امور محلی می گردد که عده ای از وجوه رجال نامدار وقت در آن عضویت دارند، و برابر اولین صورت جلسه این تشکل، کارکردی مانند انجمن های شهر و به تعبیر امروزی، شورای اسلامی شهر داشته و به دنبال چاره جوئی برای حل مسائل عمرانی محل بوده است. چنانکه مشاهده می شود از حسن اتفاق، اولین تصمیم انجمن نیز اقدام جهت ساروجی نمودن کانال انتقال آب کاریز بناب بوده، متن سند که در انتهای این مقاله آمده است گویای همین مسئله می باشد. همه این مسائل گفته شدتا علت پیشرو بودن این جامعه کوچک بیان گردد. یکی از مهمترین دلائل موفقیتهای اهالی در انجام این کارهای بزرگ وجود و جریان پر برکت کاریزهای جاری در این منطقه است به دو دلیل؛ اول اینکه اساساَ اقدام به هر حرکت اجتماعی و فرهنگی مثلاَ تاسیس مراکز آموزشی، نیاز به بضاعت مالی کافی دارد و آنچنان که شیوه زندگی اجتماعی مردم این دیار نشان می دهد، مردمی هستند که ضمن سخت کوشی، نسبت به شهرها و مناطق همجوار، وضعیت اقتصادی بسیار مناسبتری دارند، متکدی دوره گرد در این شهر دیده نمی شود و مردم می کوشند به صورت انفرادی و یا تحت پوشش تشکل هائی مانند خیریه ها به وضعیت خانواده های کم بضاعت رسیدگی نمایند. دوم اینکه تاسیس و حفر یک سازه عظیم مهندسی و ایجاد کاریزهائی با کیلومترها طول، در روزگاری که بشر فاقد ابزارهای مناسب امروزی نیز بود، کار جمعی، تعاون و همراهی خیل عظیمی از مردم را می طلبد و پس از حفر این کاریزها، تازه، کار مرمت و لایروبی و بازسازی چاه ها و گالری هائی از کاریز که در اثر فرسایش و دیگر عوامل طبیعی مثلاَ سیل یا زلزله تخریب می گردد، آغاز شده و آغازی که تصوری بر پایان آن نیست. بی دلیل نیست امروز هم که هزاران سال از ایجاد و حفر کاریزهای منطقه گذشته است مردم این سامان همچنان به گردهمائی، تعاون و علاقه به همگرائی معروف و مشهورند. که این مقاله سعی بر آن دارد تا بیشتر به بحث و اهمیت نقش ساروج و کاربرد آن در قناتهای شهرستان ارسنجان بپردازد

شهرستان ارسنجان، جامعه شناختی، قنات، تعاون، انجمن