امیرهوشنگ احسانی - استادیار دانشگاه تهران، مرکز تحقیقات بین المللی بیابان تهران
پگاه اعتمادی - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تهران
فاطمه نرماشیری - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تهران

شهر اصفهان با متوسط بارندگی 100میلی متر در سال جزو یکی از اقلیم های خشک ایران است. رودخانه زاینده رود بعنوان یکی از منابع ابی مهم همواره نقش مهمی در ساختارهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی این استان داشته است. بهره برداری از آب زاینده رود و نحوه تقسیم آن دارای قدمت کهنی می باشد. از قرن دهم هجری طوماری در دست است که با نام دانشمند معروف عهد صفویه شیخ بهایی توأم می باشدکه اصول تقسیم آب زاینده رود در طی سالیان دراز بر آن استوار بوده است. با توجه به تقسیم بندی اصولی و دقیق طومار شیخ بهایی از ان هنوز هم بعنوان دستورالعمل تقسیم آب زاینده رود استفاده می گردد. روش انجام تحقیق حاضر تحلیلی – کاربردی بوده و برای جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای استفاده شده است. در این مقاله به بررسی راز موفقیت و پایداری نظامهای حاکم طومار شیخ بهایی پرداخته می شود. موضوعاتی چون شاخص های مرتبط با توسعه پایدار، راندمان آبیاری، نظام های سنتی تقسیم آب و نقش آن در ساختارهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مورد بحث و بررسی قرار می گیرند.نتایج نشان می دهد که اصول مطرح شده در این طومار علیرغم دیدگاه سنتی ان دارای خلاقیتها و فناوریهای نوینی می باشد که با حفظ ارزش های هویتی تاریخی نقش مهمی در مشارکت جامعه در توزیع منابع اب و ساختارهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی ایفا می نماید.

طومار شیخ بهایی‏‏‏ٌ‏، نظام تقسیم اب، زاینده رود، روش سنتی تقسیم اب