علیرضا زراسوندی - دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
محسن رضایی - دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
هوشنگ پورکاسب - دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
سینا اسدی - بخش علوم زمین، دانشکده علوم، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
امیر مرتضی عظیم زاده - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

کانسار مس پورفیری ایجو در ۷۲ کیلومتری شمال خاوری شهربابک، در بخش باختری کمربند دهج- ساردوییه در پهنه آتشفشانی– نفوذی سنوزوییک کرمان واقع شده است. در این کانسار تودههای آذرین درونی گرانیتوییدی میوسن با ترکیب غالب گرانیت، گرانودیوریت، تونالیت و کوارتز دیوریت، درون سنگهای آتشفشانی و توالیهای آذرآواری ائوسن جایگیری کرده اند. دگرسانیهای پتاسیک، پروپیلیتیک، پتاسیک- فیلیک، فیلیک و آرژیلیک از دگرسانیهای همراه با تودههای آذرین درونی ایجو هستند. با وجود این، بیشتر کانهزایی هیپوژن این کانسار در پهنه دگرسانی پتاسیک این کانسار رخ داده است. هدف این پژوهش بررسی شیمی کانی های بیوتیت تعادل دوباره یافته برای شاخص سازی پهنه دگرسانی پتاسیک این کانسار در هنگام آغاز کانه زایی و نیز بررسی تغییرات زمینشیمیایی پس از کلریتیشدن بیوتیت است. برپایه شیمی بیوتیتهای تعادل دوباره یافته، فوگاسیته اکسیژن در هنگام پیدایش پهنه دگرسانی پتاسیک ایجو بالا و بیشتر در محدوده بافری هماتیت- مگنتیت (HM) بوده است. همچنین، میانگین دمای پهنه دگرسانی پتاسیک هنگام کانه زایی سولفیدی ۹۸/۳۹۹ درجه سانتیگراد است. افزون بر این، تغییرات مقدارهای Log (fH۲O/fHF) و Log (fH۲O/fHCl) نشاندهنده نبود سیال هموژن در هنگام پیدایش پهنه دگرسانی پتاسیک این کانسار است. کلریتهای ثانویه که جانشین بیوتیت در پهنه دگرسانی پتاسیک کانسار ایجو شده اند، ترکیب کلینوکلر دارند. دمای کلریتیشدن از مقدار کمینه ۴۸/۳۲۵ تا بیشینه ۵۱/۳۷۳ درجه سانتیگراد است. فرایند کلریتیشدن بیوتیتهای تعادل دوباره یافته در پهنه دگرسانی پتاسیک، به علت پیدایش کانیهای پتاسیم فلدسپار، افزایش میزان منیزیم و نیز کاهش شدید میزان K۲O و SiO۲ را در پی داشته است. در کل، به نظر میرسد دماهای بالا، به همراه غالب ماندن فوگاسیته اکسیژن بالا از علت های کانه زایی کم سولفیدی و در پی آن، سرشت نیمه اقتصادی این کانسار به شمار می رود.

بیوتیت, کلریت, کانسار مس پورفیری ایجو, کمربند دهج- ساردوییه, کرمان