کاربرد شیمی سنگ کل و شیمی کانی ها در شناسایی خاستگاه لامپروفیرهای ده بازرگان– سرآسیاب شش (شمال شهر کرمان)

در شمال شهر کرمان، در میان روستای ده بازرگان و سرآسیاب شش، در راستای گسل کوهبنان، مجموعه ای از دایک ها رخنمون دارند که سازندهای شمشک، بیدو و هجدک را قطع کرده اند. دایک های پورفیری و گلوموپورفیری دربردارنده درشت بلورهای الیوین (۳۰ درصد حجمی)، پیروکسن (۲۰ درصد حجمی) و آمفیبول (۵ درصد حجمی) در زمینه ای از میکرولیت های پلاژیوکلاز و سانیدین (۱۵ درصد حجمی)، ریز بلورهای پیروکسن (۲۰ درصد حجمی)، آمفیبول (۵ درصد حجمی) و کانی های کدر (۵ درصد حجمی) هستند. برپایه تجزیه نقطه ای پیروکسن های از نوع دیوپسید (En۴۹-۴۲Fs۱۵-۸Wo۴۷-۴۲)، الیوین ها از نوع کریزولیت (Fo۸۶-۸۰)، پلاژیوکلازها از نوع لابرادوریت An۶۶-۵۱)) و ادخال های کدر در الیوین ها از نوع کروم اسپینل (Cr۱.۳-۱.۲۵)، (Fetotal۰.۷۰۸-۰.۵۴۸) و (Al۰.۵۱۸-۰.۴۳۳) هستند. نبود درشت بلورهای کانی های روشن، بافت پورفیری (درشت بلورهای الیوین، پیروکسن و آمفیبول) و نزدیک بودن مقدار اکسیدهای SiO۲ (۴۴.۲۵-۴۶.۴۳ wt.%)، MgO (۵.۸۱-۱۹.۱۲ wt.%)، Na۲O (۱.۵۵-۲.۰۳wt.%) و K۲O (۱.۱۸-۱.۷۱ wt.%) با ترکیب لامپروفیرهای آلکالن (SiO۲=۴۲.۵ wt.%, MgO=۷.۲ wt.%, Na۲O=۳ wt.%, K۲O=۲ wt.%)، همانندی دایک ها را به لامپروفیرهای آلکالن (مونشیکیت) بیشتر نشان می دهد تا گروه لامپروفیرهای کالک آلکالن (اسپسارتیت). نمودارهای شیمیایی پیروکسن ها نشان می دهد این لامپروفیرها در فشار ۱۰-۵ کیلوبار، دمای۷۰۰ تا۹۰۰ درجه سانتیگراد و در حضور کمتر از ۱۰ درصد آب پدید آمده اند. شیمی کل لامپروفیرها نشان می دهد ماگمای مادر این سنگ ها چه بسا از نوع قلیایی بوده و از یک گوشته متاسوماتیسم شده (اسپینل–گارنت–لرزولیتی با کانی آب دار) برخاسته و سپس در یک پهنه پس از برخورد جایگزین شده است.

کلیدواژه ها:

لامپروفیر قلیایی ، مونشیکیت ، ده بازرگان ، کرمان ، ایران مرکزی