زهرا عباسی - استادیار آموزش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس
فاطمه یحیی زاده - استادیار آموزش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس

هدف از این مقاله بررسی سبک شناختی متن تذکره الولیاء براساس زبان شناسی نقش گرا و به کارگیری عوامل انسجام دستوری و واژگانی است. برای رسیدن به این هدف چهار پرسش مطرح شد و با بررسی بخشی از تذکره الولیاء به عنوان حجم نمونه، پرسش های تحقیق پاسخ داده شد. مبانی نظری اصلی این پژوهش انگاره هلیدی و متیسن ( ۲۰۱۴ ) درباره عوامل انسجامی می باشد . روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی است و همه عوامل انسجامی متون استخراج شده و بسامد و درصد هر کدام از عوامل مشخص شد. داده های آمار ی و یافته های پژوهش نشان می دهد که از میان همه عوامل انسجام دستوری و واژگانی در کتاب تذکره الاولیاء سه عامل تکرار، پیوند و ارجاع مجموعا ( ۴۱ / ۸۰ ) درصد از عوامل انسجامی را در کتاب تذکره الاولیاء تشکیل داده اند . یعنی سایر عوامل حذف، باهم آیی، شمول معنایی، جانشینی، تقابل معنایی، ترادف و واژه های هم خانواده فقط ( ۵۹ / ۱۹ ) درصد از عوامل انسجام را به خود اختصاص داده اند. همچین عامل تکرار با ( ۰۱ / ۴۴ ) و واژه های هم خانواده با ( ۹۷ / ۰) درصد به ترتیب بیشترین و کمترین عامل انسجامی محسوب می شوند. همچنین بررسی سبک شناختی متن تذکره الاولیاء در قیاس با متون ادبی دیگر فارسی (تاریخ بیهقی، کلیله و دمنه، اشعار حافظ و سعدی) نشان می دهد که در قیاس با دیگر آثار بهره مندی از تکرار واژگانی از شگردهای سبکی عطار به شمار می رود.

زبان شناسی نقش گرا، انسجام واژگانی، انسجام دستوری، تذکره الاولیاء