بررسی عروضی ابیات شیوه آموزش آواز سنتی استاد محمود کریمی

موسیقی آوازی ایران چنان با شعر فارسی عجین شده که هیچ آوازی بی شعر خوانده نمی شود. شعر و موسیقی آوازی به مثابه تن و پیرهن باید با هم تناسب داشته باشند، موضوعی که استادان موسیقی آوازی خودآگاه یا ناخودآگاه به آن پی برده بودند و غالبا در انتخاب ابیات آوازی خود بدان پایبندند و گوشه های موسیقی آوازی در ابیات متناسب می خوانند. گفتنی است منظور از تناسب، همسانی وزن شعر با وزن الحان موسیقی آوازی است. یکی از شیوه های آموزش آواز سنتی با سابقه چند دهه نشر و آموزش در جامعه آوازی ایران ایران شیوه آوازی استاد محمود کریمی است که در این پژوهش، لوح های فشرده آموزش آواز ایشان بازشنوایی و اشعار ۱۳۷ گوشه آوازی ۱۲ دستگاه و آواز ردیف موسیقی سنتی ایران، استخراج و وزن عروضی آنها سنجیده و مشخص شد: الف) دو وزن «مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مبحتث مثمن مخبون محذوف)» و «فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)» پر بسامدترین اوزان در آواز سنتی ایران هستند. ب) این دو وزن همچنین پربسامدترین اوزان عروضی غزلیات حافظ و سعدی هستند که این دریافت، این ۳ فرضیه را قوت می بخشد که ۱) حافظ و سعدی آشنایی خوبی با موسیقی و آواز داشته اند، ۲) علت اقبال زیاد اشعار حافظ و سعدی و استقبال آوازخان از اشعار این دو شاعر برای آوازخانی در دستگاه های موسیقی سنتی ایران به سبب فراوان این دو وزن خوش آهنگ در دیوان غزلیات سعدی و حافظ است. ۳) لقب حافظ (علاوه بر حافظ قرآن بودن خواجه شمس الدین) دلالت نیکویی بر آواز خوانی و تسلط او به موسیقی آوازی دارد. ج) این دو وزن به سبب برابری تعداد هجاهای کوتاه و بلند (هر دو ۸ هجای کوتاه و ۷هجای بلند دارند) و برابری سنگینی وزنی، دو وزن عروضی همسان هستند، این فرضیه را مطرح می کنند که اوزان عروضی همسان را می توان در گوشه های متناظر به جای هم خواند.

کلیدواژه ها:

آواز سنتی ، دستگاه های موسیقی سنتی ، اوزان عروضی ، عروض ، موسیقی سنتی ، آموزش آواز ، محمود کریمی