مهرداد رمضان نیا - دکترای تاریخ ، عضو پیوسته انجمن ایرانی تاریخ

پیدایش فناوری جدید چاپ دسترسی عامه مردم به اطلاعات و گردش سریع تر آن را امکان پذیر کرد. معیار سازی زبان های بومی برخاسته از چاپ امری پذیرفته شده است که آگاهی هویتی جدیدی را میان گروه های اجتماعی سبب می شود. تا پیش از سال ۱۸۳۷ م/ ۱۲۵۳ ق، فارسی زبان رسمی حقوقی دیوانی، بازرگانی، و فرهنگی شبه قاره بود و نخبگان هندو و مسلمان از آن استفاده می کردند و نیز زبان نوشتاری مسلمانان هندی برای مقاصد دینی بود. بعضی افول فارسی و خیزش اردو را به سیاست های زبانی استعماری نسبت می دهند و برخی دلایل دیگری را مد نظر دارند. ورود چاپ به بنگال و سپس هند (۱۸۷۰ م/ ۱۲۸۷ ق) و درک قدرت آن از سوی علمای مسلمان به استفاده گسترده از چاپ و تاسیس چاپ خانه ها به ویژه در نیمه شمالی هند انجامید و توجه به مخاطبان بیش تر، آن ها را به سمت «زبان مردم» (در این مقاله اردو) سوق داد. مقاله سعی در نشان دادن این چرخش زبانی (از فارسی به اردو) در بافتار جامعه چندزبانی هند قرن نوزدهم دارد که درنهایت، همچون عامل دیگری، به تضعیف جایگاه زبان فارسی در برابر گسترش زبان اردو، که رفته رفته خود را به مثابه هویت دینی زبانی جدید مسلمانان شبه قاره تقویت می کرد، انجامید.

زبان فارسی, نشر/ چاپ کتب فارسی, اصلاح گران دینی مسلمان هند, زبان اردو, ترجمه متون دینی اسلامی