ارزیابی اثرات طرح های پخش سیلاب از دیدگاه خبرگان با کاربرد آزمون های ناپارامتریک آماری، مطالعه موردی: آبخوان آب باریک بم

تعیین اثربخشی طرح ­های پخش سیلاب به خصوص از دیدگاه شاخص ­های اقتصادی و اجتماعی موثر با توجه به گذشت یک ربع قرن از اجرای آن ها در کشور، نقش مهمی را در ارزیابی این گونه طرح ­ها ایفا می­ کند. در این تحقیق، نخست اقدام به شناسایی شاخص­ های مرتبط با اثرات طرح­ های پخش سیلاب بر آبخوان آب باریک بم و نیز رتبه ­بندی شاخص ­های تبیین کننده آن مبتنی بر آزمون ­های ناپارامتریک آماری از دیدگاه خبرگان شد. بدین منظور، شاخص­ هایی نظیر خاک، آب، پوشش گیاهی، طراحی و اجرای سازه ­ها و ... که مرتبط با اثرات کلی طرح ­های پخش سیلاب بر آبخوان و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ­ای، پرسش از کارشناسان و نیز مراجعه به منطقه و مصاحبه حضوری با ساکنان و بهره برداران منطقه، شناسایی شده، در نهایت، روایی پرسش ­نامه مبتنی بر نظرات خبرگان و اعمال نظرات ایشان به تایید نهایی رسید. همچنین، بررسی پایایی ابزار اندازه­ گیری با محاسبه مولفه آلفای کرونباخ، مورد آزمون قرار گرفت. در این تحقیق، بر اساس روش کدگذاری چند پاسخی، متغیرهای پرسش ­نامه از نوع متغیرهای ترتیبی کیفی و منطبق با طیف لیکرت بوده، به طوری که پس از نظر سنجی از ۳۰ کارشناس، اولویت بندی شاخص ­ها با کاربرد آزمون­ فریدمن و نیز تعیین اثربخشی طرح، به انجام رسید. در این پژوهش، دامنه تغییرات مقادیر میانگین رتبه­­ ها از ۴.۱۵ تا ۲۲.۸۸ متغیر است. نتایج حاصل از رتبه بندی اهمیت شاخص ها نشان­ داد که شاخص "اثر طرح آبخوان­داری بر کاهش خسارت سیل به اراضی و باغات" با میانگین رتبه ۲۲.۸۸ و همچنین، شاخص "اثر طرح آبخوان­داری بر بروز اختلافات و درگیری بین روستاییان" با میانگین رتبه ۴.۱۵ به ترتیب بیشینه و کمینه میانگین رتبه در این نظرسنجی به خود اختصاص داده است. همچنین، با توجه به قرارگیری امتیاز مکتسبه نهایی طرح در حدود طبقات ۳۰۷.۳۶ تا ۳۷.۶۸ عملیات پخش سیلاب در آبخوان آب باریک بم از اثربخشی زیادی برخوردار است. همچنین، نتایج تحقیق نشان داد که روش های ارزیابی چند متغیره و استفاده از فرایندهای مفهومی سامانه های پشتیبانی از تصمیم روشی مناسب در ارزیابی پروژه های پخش سیلاب بر آبخوان بوده، می تواند تصمیم گیران کلان را کمک کند.

کلیدواژه ها:

آزمون فریدمن ، اولویت بندی ، پایایی ، روایی ، میانگین رتبه