آرام گورویی - دانشجوی دکتری گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز.
امیر آینه بند - استاد گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز.
افراسیات راهنما - دانشیار گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز.

این آزمایش در طی دو فصل تابستان و زمستان سال زراعی ۹۸ -۱۳۹۷ در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز اجرا شد. آزمایش به صورت طرح کرتهای یکبار خردشده و در قالب پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتور اصلی، نوع سیستم کشاورزی در سه سطح شامل کشاورزی رایج (فشرده)، کشاورزی ارگانیک و کشاورزی پایدار (تلفیقی از کشاورزی فشرده و ارگانیک) و فاکتور فرعی، نوع گیاه زراعی پیشکاشت در توالی با گندم شامل کاشت گیاهان زراعی ماش، ذرت، کنجد و آیش (نکاشت) بود. عملکرد کمی (عملکرد و اجزای عملکرد) و کیفی (پروتئین دانه)، بررسی شاخصهای انتقال مواد فتوسنتزی در گندم و کربن آلی خاک، پس از یک کشت مضاعف اندازهگیری شدند. نتایج نشان داد که بیشترین (۰۴/۵۴۵ گرم در مترمربع) و کمترین (۲۸/۴۰۹ گرم در مترمربع) عملکرد دانه گندم بهترتیب در الگوی کشت فشرده و ارگانیک بهدستآمد. در مقابل و با تغییر نوع سیستم از فشرده به ارگانیک، میزان پروتئین دانه بهطور معنیداری افزایش یافت (از ۳/۸ به ۶/۹ درصد). در بین کشت های مضاعف مورد بررسی، کشت مضاعف ماش- گندم، بیشترین (۴۷/۵۳۵ گرم در مترمربع) عملکرد را دارا بود. از سوی دیگر، بیشترین میزان انتقال مجدد و جاری مواد فتوسنتزی، بهترتیب به الگوی کشاورزی ارگانیک و کشت مضاعف ماش- گندم و الگوی کشاورزی فشرده و کشت مضاعف ماش- گندم تعلق داشت. وضعیت کربن آلی خاک نشان داد که بیشترین میزان کربن آلی خاک (۱۸/۳۳ میلیگرم در گرم) در الگوی کشاورزی ارگانیک و کشت مضاعف ذرت- گندم بهدست آمد. بهبود میزان کربن آلی خاک در الگوی کشاورزی پایدار و ارگانیک، بهعلت استفاده از مواد آلی (کمپوست و ورمیکمپوست) و مدیریت بقایای گیاهی بود. در مجموع و از دیدگاه اکولوژی گیاهان زراعی، روش کشاورزی پایدار با توالی ماش- گندم، سیستم زراعی مطلوبتری خواهد بود.

انتقال مجدد, کشاورزی ارگانیک, کربن آلی خاک, عملکرد دانه گندم