یاشار ذکی - استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران
حسن کریمی - دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران، نویسنده مسئول
محمدباقر قالیباف - دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران
جواد اطاعت - دانشیار علوم سیاسی، علوم و اندیشه سیاسی، دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

حوضه مدیترانه نام منطقه بزرگی در اطراف دریای مدیترانه است. این حوضه شامل دریای مدیترانه و مناطق قاره­ای نزدیک به ساحل جنوب اروپا، شمال آفریقا و شرق مدیترانه است. مهم ترین بخش حوضه مدیترانه که در کمربند شکننده خاورمیانه نیز واقع شده است، «شرق مدیترانه» است. این حوزه کانون رقابت سه قدرت ایران، ترکیه و عربستان است. ایران از همان آغاز پیروزی انقلاب اسلامی بر شرق مدیترانه متمرکز شده و این منطقه یکی از کانون های نفوذی ایران است. سه کشور سوریه، لبنان و فلسطین اشغالی هسته اصلی ژئوپلیتیکی ایران در شرق مدیترانه هستند. در این پژوهش که روش تحقیق، توصیفی تحلیلی بوده و برای جمع­آوری اطلاعات از منابع مکتوب و اینترنت استفاده شده، در پاسخ به این سوال که شرق مدیترانه چه تاثیری بر قلمروسازی ژئوپلیتیکی ایران در جنوب غرب آسیا دارد؟ می­توان گفت که شرق مدیترانه جایگاه ژئوپلیتیکی مهمی در قلمروسازی ایران در جنوب غرب آسیا و نهایتا رهبری آن بر جهان اسلام دارد.یافته­های این پژوهش حاکی از آن است که موقعیت شرق مدیترانه در ساحل دریای مدیترانه، نزدیکی به تنگه­های جبل الطارق و سوئز، وجود اقلیت های شیعه در سوریه و لبنان، تنها کشورهای نزدیک به ایران در اتخاذ سیاست های منطقه­ای و جهانی، مکمل ژئوپلیتیکی ایران در تسلط بر بخش مرکزی جهان اسلام، مسیر انتقال انرژی ایران و عراق به اروپا و نهایتا خاک ریز ایران در مقابله با اسرائیل عوامل ژئوپلیتیکی مهمی هستند که سیاست منطقه­ای ایران را در شرق مدیترانه توجیه می­کنند؛ بنابراین می­توان گفت که قلمروسازی ژئوپلیتیکی ایران در شرق مدیترانه، امری واقع­گرایانه و در راستای تامین منافع ملی ایران است.

شرق مدیترانه, ایران, قلمروسازی ژئوپلیتیکی و منافع ملی