ریخت شناسی ابریق های شیشه ای ایران در قرون سوم و چهارم هجری قمری

با فرارسیدن اسلام، شیشه گران ایران در قرنهای ۳ و ۴ ه.ق دست آفریده های ارزنده ای خلق کرده اند که در گذر زمان بخشی از آنها بر جای مانده است. هدف این پژوهش مطالعه ابریق های شیشه ای ایران با تمرکز بر ساختار کلی اجزا، فرم، نقوش و تزیینات تحت عنوان ریخت شناسی است. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش که ابریق های شیشه ای ایران در قرون ۴-۳ ه.ق دارای چه ویژگی های بصری هستند؟ انجام گرفته است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و نمونه های مورد نظر به شیوه کیفی و با رویکرد ریخت شناسانه مورد ارزیابی قرار گرفته اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که ابریق های شیشه ای از عناصر ثابت مخزن، دهانه و دسته تشکیل شده اند. زائده روی دسته، گردن، پایه، تزیینات و نقوش از اجزای متغیر این ابریق ها است. مخزن ابریق های شیشه ای با فرم های اشکی، شلجمی، گوشتکوبی، استوانه ای و تلفیقی از آنها با دهانه های تنگ، استوانه ای و گشاد ساخته شده اند. دسته از دهانه این ظروف به ابتدا، میانه یا انتهای مخزن متصل شده است. زائده بر روی دسته اغلب ابریق های شیشه ای برجسته بوده و پایه مسطحی در کف تمام ابریق های شلجمی و بعضی از ابریق های اشکی توسط شیشه گر در نظر گرفته شده است. تزیینات ابریق های شیشه ای ایران در دو دسته انتزاعی محض و شمایلی-انتزاعی قابل پیگیری است.

کلیدواژه ها:

ریخت شناسی ، شیشه گری ایران ، ابریق های شیشه ای ، فرم ، تزیینات