پرستو مسجدی خاک - استادیار گروه باستان شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه نیشابور، نیشابور، ایران
محمدرضا نعمتی - استادیار پژوهشکده باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی ایران، تهران، ایران
مصطفی خزایی کوهپر - دکترای باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

سرب و کادمیم از جمله فلزات سنگین است که به مقدار نادر در آب، خاک، گیاه، حیوان و انسان وجود دارد. این فلزات سنگین از طریق غذا خوردن، استنشاق و تماس پوستی، جذب بدن انسان و حیوان می شود. سرب و کادمیم به دلیل نیم عمر طولانی در بدن انسان و حیوان و سمیت زیادی که دارند از اهمیت بسیاری برخوردار هستند. در این پژوهش نمونه های دندانی از ۱۰ اسکلت انسانی محوطه تاریخی ولیران دماوند متعلق به دوره اشکانی جهت تعیین سطح سرب و کادمیم با استفاده از دستگاه طیف بینی جذب اتمی دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تربیت مدرس تهران آزمایش گردید. این مطالعه میزان بالایی از سرب و کادمیم را در نمونه ها نشان داد. میزان سرب در نمونه ها بین ۳۸۰-۱۴۸ ppm و میزان کادمیم در نمونه ها بین ۱۰۳-۵۰ ppm متغیر بود. با توجه به آن که در مطالعات باستان شناسی سرب و کادمیم نشانه ای از آلودگی است. این میزان بالای سرب و کادمیم می توانسته در نتیجه عواملی همچون تغذیه و نوع آب آشامیدنی، انجام فعالیت های فلز کاری و بیماری ها جذب بدن شده باشد. با توجه به انواع عواملی که می توانسته موجب آلودگی نمونه ها به سرب و کادمیم شده باشد؛ به نظر می رسد رژیم غذایی و استفاده از آب چشمه عوامل اصلی در بالا بودن میزان سرب و کادمیم در نمونه های باستانی بوده باشد و همچنین وجود جاده در مجاورت محوطه نیز خود در طول زمان می توانسته موجب افزایش سطح سرب و کادمیم در خاک و اسکلت های انسانی شده باشد.

سرب، عناصر نادر، فلزات سنگین، ولیران