مطالعه کانی نگاری سفال های لبه وار یخته (اوروک) آغاز ایلامی چهارمحال و بختیاری

گسترش و نفوذ فرهنگ اورک به مناطق همجوار، یکی از موضوع های مورد مطالعه باستان شناسان است. یکی از سفال های شاخص این دوره، کاسه لبه واریخته است که جایگاهی ویژه در تاریخ سفالگری و باستان شناسی خاور نزدیک دارد. این ظروف در اواخر دوران عبید و اوایل اوروک برای نخستین بار در جنوب میان رودان در حدود ۳۹۰۰ ق.م ظاهر شدند، سپس به فاصله زمانی نه چندان دور در شمال، شرق و غرب میان رودان و در حدود ۳۶۰۰ ق.م تقریبا در همه جا رایج شدند. خوزستان به عنوان یکی از مناطق همجوار میان رودان و چهارمحال و بختیاری به دلیل همجواری با استان خوزستان محوطه های زیادی با آثار این فرهنگ دارند. الگازه بر این باور است که جوامع یک پارچه و پیشرفته آبرفتی جنوب میان رودان در دوره اورک، سیستمی را برای مهار و رفع کمبود منابع سرزمین شان ایجاد کرده بودند که از طریق استفاده از مناطق مرتفع کوهستانی غنی، اما کم توسعه یافته شکل گرفته بود. لذا پژوهش حاضر در پی آن است تا با انجام آزمایش داده های سفالی موسوم به لبه واریخته، مهاجرت این جوامع به داخل فلات ایران و ج نوب غرب ایران و ایجاد استقرارهای اروکی را بررسی و مطالعه کند. به همین منظور ۱۰ محوطه از خوزستان و چهارمحال و بختیاری انتخاب شدند و از هرکدام از این محوطه ها تعداد ۳ قطعه سفال مربوط به دوره مذکور انتخاب گردید. روش پژوهش بر مبنای مطالعات کتابخانه ای- آزمایشگاهی است و در پی اهدافی چون شناسایی و بررسی نوع خاک استفاده شده در سفال های لبه واریخته هر دو منطقه، تعیین فن آوری ساخت و کیفیت پخت آن ها و در نهایت بررسی و مقایسه سفال های مورد نظر است. پس از مطالعه پتروگرافی نمونه های به دست آمده و با توجه به ساختار زمین شناسی استان های چهارمحال و بختیاری و خوزستان نتایج به دست آمده نشان می دهد که اگرچه استان خوزستان به لحاظ همجواری با میان رودان و شرایط آب و هوایی خود دارای محوطه های زیادی از دوره ی آغاز نگارش است و نفوذ و گسترش این نوع سفال از خوزستان به مناطق همجوار صورت گرفته است، اما این نفوذ و گسترش به صورت انتقال انبوه سفال به مناطق دیگر نبوده، بلکه به صورت انتقال دانش و تکنیک ساخت این نوع سفال از سوی سفالگر در این منطقه بوده است.

کلیدواژه ها:

اوروک ، سفال لبه واریخته ، خوزستان ، آغاز ایلامی ، پتروگرافی ، چهارمحال بختیاری