گمانه زنی محوطه دوزداغی خوی؛ محوطه ای در شمال غرب ایران

دشت میانکوهی خوی از جمله مناطق پهنه فرهنگی شمال غرب ایران است که به لحاظ قرار گرفتن در حد فاصل ارتباطی کهاز یکسو به حوضه دریاچه ارومیه، از سوی دیگر به منطقه قفقاز جنوبی و از جانب دیگر به شرق آناتولی منتهی می گردد،موقعیت خاص استراتژیکی به ویژه برای جوامع پیش از تاریخ فراهم آورده است و در پژوهش های مرتبط با شکل گیری جوامعنخستین اهمیت به سزایی دارد. بررسی ها و کاوش های باستان شناختی منطقه نشان می دهد که قدیمی ترین سابقه سکونت درمنطقه، به دوره نوسنگی جدید می رسد. در این راستا محوطه دوزداغی، محوطه ای چند دوره ای است که نهشته هایباستان شناختی آن متعلق به دوره نوسنگی، مس سنگی، مفرغ و نیز عصر آهن است. این محوطه با وسعت بیش از ۱۶ هکتار وبا ۲۴ متر ارتفاع از سطح زمین های حاصلخیز اطراف، بلندترین محوطه پیش از تاریخی دشت است که در کنار رودخانه دایمیقودوخ بوغان و چشمه سارها و تالاب های زیبای اطراف آن شکل گرفته است. محوطه دوزداغی به دلیل قرار گرفتن در مسیرمواصلاتی فلات ایران به آناتولی و نیز واقع شدن در مسیر بزرگراه مهم بازرگانی منشعب از جاده بزرگ خراسان (جاده ابریشم)،موقعیت ممتازی برای مبادلات تجاری و فرهنگی داشته است، وجود معدن نمک به عنوان کالای صادراتی در این محوطه وهمچنین ابزارهای ابسیدین (کالای وارداتی) در ۷ نوع متفاوت، از شواهد این مدعاست. در این محوطه ابتدایی ترین اجتماعانسانی پدید آمده و اختراعات، ابداعات و نوآوریهایی در صنایع کشاورزی، دامداری و ابزارسازی و تجارت با مناطق همجوارشکل گرفته و در طول زمان خود را به سوی تمدن های پیشرفته سوق داده است. پروژه گمانه زنی تعیین عرصه و حریم محوطهدوزداغی در بهار ۱۳۹۵ با هدف حفاظت هرچه بیشتر، شناخت گستره آثار تاریخی در اطراف این اثر، تعیین عرصه و تدویننقشه گستردگی محوطه انجام پذیرفت. برای انجام تعیین عرصه و حریم این محل باستانی، در مجموع ۲۴ گمانه در ابعاد۱/۵×۱/۵ متر حفر شد. عرصه ظاهری محوطه محدودهای به وسعت ۱۱ هکتار است، که نتایج گمانهزنی مشخص کرد عرصه حقیقی آن بیش از ۱۶ هکتار بوده که بهدلیل فرسایش بادی در آن، تعرض باغ داران و کشاورزان و همچنین کارخانه شن وماسه، بخش زیادی از این محوطه تخریب و مسطح شده است. در این جستار به تشریح عملیات گمانه زنی و مواد فرهنگی بهدست آمده از گمانه زنی می پردازیم.

کلیدواژه ها:

محوطه دوزداغی ، خوی ، مس و سنگ ، مفرغ و آهن ، نوسنگی