احد فعالیان
تفضلی تفضلی
زارع ابیانه زارع ابیانه
موسوی بایگی موسوی بایگی
غفوری غفوری
محسنی موحد محسنی موحد
مریانجی مریانجی

چکیده با توجه به ضرورت برآورد تبخیر- تعرق در مدیریت منابع آب، برنامه ریزی آبیاری و ارزیابی اثرات تغییر کاربری اراضی بر روی بازده وتامین نیاز آبی گیاهان، تعیین دقیق تبخیر-تعرق گیاه مرجع بسیار مهم و حیاتی می باشد. با توجه به مشکلات متعددی که در به کارگیری لایسیمترها وجود دارد، استفاده از مدل هایی که بتواننداین فرآیند را با دقت نسبتا مطلوبی شبیه سازی و برآورد نمایند، امری ضروری بنظر می رسد. در این راستا، مدل های تبخیر-تعرقی که به مولفه های تابش نیاز دارند، به دلیل عدم دسترسی به داده های واقعی تابش، کمتر مورد استقبال کاربران قرار گرفته است. در این تحقیق، ۴ مدل تبخیر-تعرق گیاه مرجع: جنسن هیز اصلاح شده (JH۱)، جنسن-هیز (JH۲)، پنمن-مانتیث فائو ۵۶ (PMF۵۶)، و پنمن-مانتیث فائو با تابش ایرماک (PMFI) برای تخمین تبخیر-تعرق مرجع روزانه چمن (ETo) در اقلیم سرد نیمه خشک مورد ارزیابی قرار گرفت. تابش کل(Rs) مورد نیاز با ۴ مدل شامل: آنگستروم، پاتریج، دانشیار و صباغ محاسبه شد. در مجموع، ۱۶ سناریوی مختلف تولید و تحت بررسی قرار گرفتند. واسنجی نتایج ETo بدست آمده با داده های چهار لایسیمتر زهکش دار در دوره رشد (اردیبهشت آبان) برای دو سال و با استفاده از معیارهای آماری R۲، RMSE، MBE، و t انجام گرفت. نتایج بررسی نشان داد که از ۱۶ سناریوی مطالعه شده، مدل جنسن-هیز که معادله تابش دانشیار در آن به کار گرفته شده است، در مقایسه با سایر مدل ها، مقدار ETo را در سطح معنی دار (۵ % p< ) و با دقتی بهتر از مدل PMF۵۶ در اقلیم سرد نیمه خشک همدان برآورد می نماید (۸۵./ ۰R۲ >). نتایج برآورد مدل PMF۵۶ با تابش کل (Rs) محاسبه شده به روش پاتریج و تابش خالص محاسبه شده به روش ایرماک، از نظر دقت برآورد در جایگاه بعدی قرار گرفت. اگر چه استفاده همه گیر از مدل تابش آنگستروم، در اغلب سناریوهایی که از مدل تابش آنگستروم استفاده شده بود، نتایج مطلوبی به دست نیامد. این تحقیق نشان داد، در صورتی که مدل مناسب تابش به کار برده شود، می توان مدل های ساده تر ETo را جهت تخمین مقدار تبخیر-تعرق مرجع روزانه جایگزین مدل های ترکیبی نظیر PMF۵۶ نمود. تکرار این تحقیق برای محاسبه ETo ، با هدف استفاده بهینه از مدل های تابش در سایر اقلیم ها نیز توصیه می گردد. واژه های کلیدی: مدل های تبخیر- تعرق گیاه مرجع، لایسیمتر زهکشدار، مدل های تابش ، اقلیم سرد نیمه خشک.