تاثیر نقوش تزیینی دوره ساسانی بر تزیینات نگارهای گیاهی– اسلیمی مساجد شاخص دوره آل بویه: مورد مطالعاتی نگاره های مسجد جورجیر، مسجد جامع نائین و مسجد جامع زواره

سال انتشار: 1400
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 378

فایل این مقاله در 22 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_JARCS-13-2_006

تاریخ نمایه سازی: 24 آذر 1400

چکیده مقاله:

ایدئولوژی جوامع در شکل­گیری آرایه های هنری تاثیر بسزایی دارند، در هنر اسلامی، نقوش گیاهی از جایگاه ویژه ای برخوردارند و بخش زیادی از تزئینات هنر اسلامی را به خود اختصاص داده اند. باور به تقدس و اساطیری بودن این نقوش از جمله باورهایی است که از دیرباز در اندیشه ایرانیان دیده می شود و پس از اسلام نیز در پیوند با حکمت اسلامی تداوم یافته است. با به قدرت رسیدن آل بویه، همراه با اندیشه های اسلامی - شیعی، شاهد رشد و شکوفایی اندیشه های ساسانی در هنر این دوره هستیم. آثار هنری شکل گرفته در این بستر، بازتاب عقاید و فرهنگ دوران قبل از خود هستند که در قالب نمادین درآمده اند. عناصر شناختی شکل دهنده به این بینش ها، با روش نگاره شناسی و مطالعه هم زمان اجتماعی قابل شناسایی است. پژوهش حاضر به دنبال بیان مفاهیم نهفته در نقوش گیاهی به کار رفته در هنر دوران آل بویه و تاثیرپذیری آن از اندیشه و هنر قبل از اسلام به منظور شناسایی باورهای مذهبی حاکم بر این دوران است. پرسش اصلی پژوهش در مورد چیستی و چرایی شباهت ها و تمایزات فنی و بصری نگاره های گیاهی در هنر آل بویه با هنر قبل از خود است. بدین منظور هدف از این پژوهش بررسی و بازنمایی نمادهای ایرانی در پیدایش نقوش و زمینه کاربرد آن ها در هنر اسلامی است. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی با رویکرد نشانه شناسی به بررسی روند شکل گیری نقوش اسلیمی پرداخته است و بدین منظور نگاره های گیاهی مسجد جورجیر، مسجد جامع نائین و مسجد جامع زواره را مورد بررسی قرار داده است. نتایج نشان می دهد نقوش به کاررفته در تزئینات مساجد شاخص آل بویه بن مایه هنر ساسانی دارند و شاهد نگرش و عقاید ایرانی در شکل گیری نگاره های گیاهی- اسلیمی این مساجد هستیم. همراه با این تاثیرپذیری و شکل گیری فرهنگ اسلامی، هنرمندان مسلمان نقوش جدیدی خلق می کنند.

نویسندگان

حمیدرضا جانسوز

دانشجوی دکتری باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی ورامین پیشوا، ورامین، تهران ایران

بیتا سودایی

استادیار گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ازاد اسلامی واحد ورامین پیشوا، ورامین، تهران

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • آدامز، لوری (۱۳۸۸)، روش شناسی هنر، ترجمه علی معصومی، تهران، ...
  • اتینگاوزن، ریچارد و گرابر، الگ (۱۳۷۸)، هنر و معماری اسلامی، ...
  • اتینگهاوزن، ریچارد، افشار نادری، شهلا (۱۳۷۴)، «سردر مسجد جورجیر اصفهان، ...
  • احمدی، بابک (۱۳۸۶)، از نشانه های تصویری تا متن، تهران، ...
  • احمدی، حسن، شکفته، عاطفه (۱۳۹۱)، «تزئینات گچ بری در معماری ...
  • اعتمادالسلطنه، محمدحسن (۱۳۶۷)، مراه البلدان، تصحیحات و حواشی عبدالحسین نوایی ...
  • انصاری، جمال (۱۳۶۶)، «گچ بری دوران ساسانی و تاثیر آن ...
  • ایمان پور محمدتقی (۱۳۸۸)، «تخت رستم و مقبره کمبوجیه، آیا ...
  • ایمان پور، محمدتقی، یحیایی، علی، جهان، زهرا (۱۳۹۵)، «بازیابی فرهنگ ...
  • برومند، سعید (۱۳۸۱)، تخت جمشید: پرستشگاه خورشید، کرمان: عماد کرمانی ...
  • بلر، شیلا، بلوم، جاناتان (۱۳۹۲)، هنر و معماری اسلامی، ترجمه ...
  • بورکهات، تیتوس (۱۳۸۷)، مبانی هنر اسلامی، ترجمه امیر نصری، تهران، ...
  • بهار، مهرداد (۱۳۷۶)، از اسطوره تا تاریخ، ویراستار ابوالقاسم اسماعیل ...
  • بهمنی، پردیس (۱۳۸۹)، «سیر تحول و تطور نقش و نماد ...
  • پاپلی یزدی، حسین (۱۳۸۲)، فرهنگ آبادی ها و مکان های ...
  • پوپ، آرتور (۱۳۸۲)، معماری ایران، ترجمه غلامحسین صدری افشار، تهران، ...
  • پوپ، آرتور، اکرمن، فیلیپس (۱۳۸۷)، سیری در هنر ایران (از ...
  • پور خالقی چترودی، مهدخت (۱۳۸۰)، «درخت زندگی و ارزش فرهنگی ...
  • پیرنیا، محمدکریم (۱۳۸۵)، معماری ایرانی، تهران، نشر سروش دانش ...
  • چهری، محمد اقبال (۱۳۸۶)، «پژوهشی در گچ بری های ساسانی»، ...
  • خالدیان، ستار (۱۳۸۷)، «تاثیر هنر ساسانی بر سفال دوره اسلامی»، ...
  • خزائی، محمد (۱۳۸۲)، «نمادگرایی در هنر اسلامی، هنر اسلامی»، مجموعه ...
  • رایس، تالبوت (۱۳۸۶)، میراث ایرانیان، ترجمه احمد بیرشک، تهران، انتشارات ...
  • رضوی، ابوالفضل (۱۳۸۰)، «رنسانس فرهنگی و انسان گرایی اسلامی در ...
  • زابلی نژاد، هدی (۱۳۸۷)، «بررسی نقوش اصیل قاجاری»، تهران، نشریه ...
  • سرفراز، علی اکبر، جوادی، شهره، علیان، علمدار (۱۳۹۱)، «نقوش سردر ...
  • شریفی، جهانگیر (۱۳۶۸)، زواره، شهرهای ایران، ج ۳، تهران، جهاد ...
  • شمس، امیر (۱۳۷۹)، «نگاهی به نشان ها و نمادها در ...
  • صالحی کاخکی، احمد، عزیزپور، شادابه (۱۳۹۱)، «تاملی در کتیبه ها ...
  • ضمیران، محمد (۱۳۸۴)، گذر از جهان اسطوره به فلسفه، تهران، ...
  • طبائیان، سیده مرضیه، حبیب، فرخ (۱۳۸۸)، «معماری و نظم گیاه»، ...
  • عظیمی، محمد (۱۳۷۱)، جغرافیای تاریخی مدینه السادات زواره، موسسه فجر ...
  • علیان، علمدار، دینلی، عادله (۱۳۹۰)، «بررسی نقوش گچ بری مسجد ...
  • فرشید نیک، فرزانه، طاووسی، محمود، افهمی، رضا (۱۳۹۲)، «بازتاب اندیشه ...
  • فلاری، اس (۱۳۷۸)، «مسجد جامع نائین»، ترجمه کلود کرباسی، مجله ...
  • کرمز، جوئل (۱۳۷۵)، احیای فرهنگی در عهد آل بویه، ترجمه ...
  • کوه نور، اسفندیار (۱۳۸۳)، جلوه گری نقوش هندسی در آثار ...
  • کیانی، محمد یوسف (۱۳۷۶)، تزئینات اسلامی وابسته به معماری ایران ...
  • کیپنبرگ، اچ جی. (۱۳۷۲)، «شمایل نگاری و دین»، ترجمه مجید ...
  • گدار، آندره (۱۳۷۷)، هنر ایران، ترجمه بهروز حبیبی، تهران: انتشارات ...
  • گروسه، رنه (۱۳۶۸)، فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمه ملیحه کرباسیان، ...
  • گیرشمن، رومن (۱۳۷۸)، بیشاپور، ترجمه اصغر کریمی، تهران، میراث فرهنگی ...
  • لک پور، سیمین (۱۳۸۹)، کاوش و پژوهش های باستان شناسی ...
  • لیمن، الیور (۱۳۹۵)، درآمدی بر زیبایی شناس اسلامی، ترجمه محمدرضا ...
  • ماهرالنقش، محمود (۱۳۷۶)، معماری مسجد حکیم، تهران، سروش، چاپ دوم ...
  • مایل هروی، نجیب (۱۳۷۲)، کتاب آرایی در تمدن اسلامی، مشهد، ...
  • مبینی، مهتاب، شافعی، آزاده (۱۳۹۴)، «نقش گیاهان اساطیری و مقدس ...
  • مرزبان، پرویز (۱۳۶۵)، فرهنگ مصور هنرهای تجسمی، تهران، سروش ...
  • مفتخری، حسین (۱۳۸۹)، «و باز هم آل بویه»، کتاب ماه ...
  • ندیم، فرناز (۱۳۸۶)، «نگاهی به نقوش تزئینی در هنر ایران»، ...
  • هاوکس، ترنس (۱۳۷۷)، استعاره، ترجمه فرزانه طاهری، تهران، مرکز ...
  • هرتسفلد، ارنست امیل (۱۳۸۱) ایران در شرق باستان، ترجمه همایون ...
  • هرمان، جورجینا (۱۳۷۳)، تجدید حیات هنر و تمدن در ایران ...
  • هنرفر، لطف الله (۱۳۵۰)، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، اصفهان، انتشارات ...
  • هیلن براند، رابرت (۱۳۷۴)، معماری اسلامی، ترجمه باقر آیت الله ...
  • هینیک، ناتالی (۱۳۸۷)، جامعه شناسی هنر، ترجمه عبدالحسین نیک گهر، ...
  • Adams, Laurie.۲۰۰۹. The methodologies of art. Translation Ali Masoumi. Tehran: ...
  • Ahmadi, Babak, ۲۰۰۷.From pictorial signs to the text: toward the ...
  • Ahmadi, Hassan, Shokfteh, Atefeh. ۲۰۱۲. "Bed decorations in the architecture ...
  • Alian, Alamdar, Dinli, Adeleh.۲۰۱۱.”A Study of the Plaster Patterns of ...
  • Ansari, Jamal.۱۹۸۷. "The bedrock of the Sassanid era and its ...
  • Azimi, Mohammad. ۱۹۹۲. Historical geography of Sadat Zavareh city. Fajr ...
  • Bahar, Mehrdad. ۱۹۹۷. From myth to history. Edited by Abolghasem ...
  • Bahmani, Pardis. ۲۰۱۰. "The evolution of the role and symbol ...
  • Baker, G.h.۱۹۹۲. Design strategies in architechre. New York: Van nostrad ...
  • Blair, Sheila, Bloom, Jonathan. ۲۰۱۳. Islamic Art and Architecture. Translated ...
  • Boroumand, Saeed. ۲۰۰۲. Persepolis: Temple of the Sun. Kerman: Emad ...
  • Brummer, Vincent.۱۹۹۳. The Model of Love: A study in philosophical ...
  • Burkhart, Titus. ۲۰۰۷. Fundamentals of Islamic Art. Translated by Amir ...
  • Chehri, Mohammad Iqbal. ۲۰۰۷. "Research in Sassanid beds". Master Thesis ...
  • Copenberg, HG. ۱۹۹۳. "Iconography and Religion". Translated by Majid Mohammadi. ...
  • Etemad-ol-Saltaneh, Mohammad Hassan. ۱۹۸۸. Maraat al-Baldan. Corrections and margins of ...
  • Ettinghausen, Richard & Oleg Grabar. ۱۹۹۹. The Art and Architecture ...
  • Ettinghausen, Richard, Afshar Naderi, Shahla. ۱۹۹۵, "The entrance of Isfahan ...
  • Farshid Nik, Farzaneh, Tavousi, Mahmoud, Afhami, Reza, ۲۰۱۳, the Effect ...
  • Flari, S. ۱۹۹۹. "Nain Mosque". Translated by Claude Karbasi. Journal ...
  • Gershman, Roman. ۱۹۹۹. Bishapour. Translated by Asghar Karimi. Tehran: Cultural ...
  • Godard, Andre. ۱۹۹۸. Iranian Art. Translated by Behrouz Habibi. Tehran: ...
  • Grabar, Oleg. ۱۹۹۲. The Mediation of Ornament. Princeton: Princeton University ...
  • Hawkes, Terence. ۱۹۸۶.Mataphor. Translated by Farzaneh Taheri, Tehran: Markaz. [In ...
  • Heinrich, Nathalie. ۲۰۰۸. Sociology of Art. Translation by Abdo Al-Hussein ...
  • Herrmann, Georgina. ۱۹۹۴. The Revival of Art and Civilization in ...
  • Hertzfeld, Ernest Emile. ۲۰۰۲. Iran in the Acient East. Translated by ...
  • Hillenbrand, Robert. ۱۹۹۵. Islamic architecture: form, function, and meaning. Translation ...
  • Honarfar, Lotfollah.۱۹۷۱. Treasure of Isfahan Historical Monuments. Isfahan: Emami Publications. ...
  • Imānpour, M. ۲۰۱۰. Can the Unfinished Structure of Takht-e Rustam ...
  • Imanpour, Mohammad Taghi, Yahyaei, Ali, Jahan, Zahra. ۲۰۱۷. “The Revival ...
  • Khalediyan, Sattar.۲۰۰۸. "The influence of Sassanid art on pottery of ...
  • Khazayi, Mohammad. ۲۰۰۳."Symbolism in Islamic Art, Islamic Art". Proceedings of ...
  • Kiani, Mohammad Yusuf.۱۹۹۷. Islamic decorations related to Iranian architecture in ...
  • Kooh-e Noor, Esfandiar. ۲۰۰۴. The effect of geometric patterns in ...
  • Kramer, Joel. ۱۹۹۶. Cultural revival in the era of Al-Buwayh. ...
  • Lakpour, Simin.۲۰۱۰. Archaeological excavations in the city. Tehran, Pazineh. [In ...
  • Lyman, Oliver.۲۰۱۶. An Introduction to Islamic Aesthetics, translated by Mohammad ...
  • Maher al-Naghsh, Mahmoud. ۱۹۹۷. Architecture of Hakim Mosque. Tehran: Soroush ...
  • Marzban, Parviz.۱۹۸۶. Illustrated Culture of Visual Arts. Tehran: Soroush. [In ...
  • Mayel Heravi, Najib.۱۹۹۳. Book Design in Islamic Civilization. Mashhad: Astan ...
  • mobini, M., shafei, A. ۲۰۱۶. The role of mythological and ...
  • Moftakhri, Hussein.۲۰۱۰. And again, Buwayhid. Book of the Month of ...
  • Nadim, Farnaz.۲۰۰۷. A Look at Decorative Patterns in Iranian Art. ...
  • Panofsky, E. ۱۹۳۹. Studies in Iconology - Humanistic Themes in ...
  • Papli Yazdi, Hossein , ۲۰۰۳, Cultural settlements and religious places ...
  • Pirnia, Mohammad Karim.۲۰۰۶. Persian architecture. Tehran: Soroush Danesh Publishing. [In ...
  • Poor Khaleghi Chatroudi, Mahdokht. ۲۰۰۱. "Tree of life and its ...
  • Pope, Arthur. ۲۰۰۳. Iranian Architecture. Translated by Gholam Hossein Sadri ...
  • Pope, Arthur. Ackerman, Phyllis. ۲۰۰۸. A Look at Iranian Art ...
  • Rahbar, Mehdi. ۲۰۰۸. "Introduction of Adrian (shrine) discovered in the ...
  • Razavi, Abolfazl.۲۰۰۱. "Islamic Renaissance and Islamic Humanism in the Albuyeh ...
  • Rice, Talbot. ۲۰۰۷. Iranian Heritage. Translated by Ahmad Birshak. Tehran: ...
  • Salehi Kakhki, Ahmad, Azizpour, Shadabeh. ۲۰۱۲. "Reflections on the inscriptions ...
  • Sarfaraz, Ali Akbar, Javadi, Shohreh, Alian, Alamdar. ۲۰۱۲. "Jorjir gate ...
  • Seebass, et al.۱۹۹۲. Ethnomusicology an Introduction. Edited by H. Myers, ...
  • Shams, Amir. ۲۰۰۰. "A Look at Signs and Symbols in ...
  • Sharifi, Jahangir. ۱۹۸۹. Zavareh, cities of Iran. Third volume. Tehran: ...
  • Tabaian, Seyedeh Marzieh, Habib, Farrokh.۲۰۰۹. "Architecture and Plant Order", Quarterly ...
  • Vashghani Farahani, Ebrahim.۲۰۱۰. “The beginning of plants in Iranian mythology”. ...
  • Warner. Rex, ۲۰۰۷.Encyclopedia of world mythology. Translated by Abolghasem Esmailpourasmailpour, ...
  • Zaboli Nejad, Hoda. ۲۰۰۸. "Study of original Qajar motifs". Tehran, ...
  • Zamani, Abbas. ۱۹۷۶,. The influence of Sassanid art on Islamic ...
  • Zamiran, Mohammad. ۲۰۰۵. Transition from the world of myth to ...
  • hr.moshir.blogfa.comWww. Cgie.org.ir/fa/articleWww. Forum.comwww.symbol.blogfa.comir.persianblog.olka/۱۶/post/ ...
  • نمایش کامل مراجع