نسیم یوسفی - نویسنده
عباس اسماعیلی زاده - عضو هیات تحریریه

پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد ساختاری دانش معناشناسی در سطح مطالعات درون متنی، مفهوم عصیان در قرآن کریم را بررسی کرده است. بدین منظور، نخست با مروری بر کتب لغت و کاربستهای ریشه (عصی) در قرآن و سنت تفسیری موجود، تصویری اجمالی از جایگاه این مفهوم در بین لغت شناسان و مفسران ارائه شده است. سپس با تحلیل واژگان هم نشین و جانشین (عصیان) به شناسایی مولفه های بنیادین این مفهوم قرآنی پرداخته شده که نتایج حاصل از این تحلیل، عصیان را امری تشکیکی و ذومراتب میداند که به نوعی جدایی و خروج ناپسند از طاعت مافوق رحمان و پرورش دهنده اطلاق می‎شود و در صورت دلالت بر گناه، همراه تکذیب و انکار حقانیت نعمت ها و وعده ها در عین اعتقاد و یقین به صحت آن ها می‎آید. به دنبال آن در باب عصیان منسوب به حضرت آدم روشن ساختهایم که این عصیان به معنای نوعی خلاف و خروج است که بر اثر وسوسه های شیطانی ای رخ داده که حامل وعده هایی مشابه با وعده های الهی بود و مانند شیطان، کافران و فرعون از روی انکار و تکذیب نعمت‎های پروردگار نبود. علت وقوع آن نیز تنها خلطی بود که برای آدم پیش آمد. به همین دلیل، پس از پی بردن به خروج رخ داده، به سرعت توبه کرد.

معناشناسی ساختاری, روابط همنشینی و جانشینی, مفهوم عصیان, آدم