بررسی اثر تنش آبی، سطوح مختلف کود نیتروژن و تراکم بوته بر عملکرد دانه و بهره وری آب ارزن معمولی در اقلیم خشک کاشمر

با توجه به وضعیت اقلیمی خشک و نیمه خشک حاکم بر کشور و لزوم مدیریت صحیح در مصرف منابع آبی، کم آبیاری می-تواند راهکاری مناسب برای صرفه جویی در مصرف آب و رسیدن به عملکرد اقتصادی قابل قبول باشد. بدین منظور پژوهشی با چهار تیمار آبیاری، سه تیمار کودی و دو تیمار تراکم بوته به صورت کرت های دو بار خرد شده و در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی ۱۳۹۸ در محل مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان کاشمر به اجرا درآمد. تیمارهای آبیاری شامل آبیاری مطلوب با تامین ۱۰۰ درصد نیاز آب آبیاری (I۱۰۰) و کم آبیاری با تامین ۸۰ (I۸۰)، ۶۰ (I۶۰) و ۴۰ درصد نیاز آب آبیاری (I۴۰)؛ تیمارهای کودی شامل سه سطح کودی صفر (N۰)، ۵۰ (N۵۰) و ۱۰۰ کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار (N۱۰۰) و تیمارهای تراکم شامل تراکم ۱۰ (D۱۰) و ۲۰ بوته در هرمترمربع (D۲۰) بودند. نتایج نشان داد که اعمال کم آبیاری باعث کاهش معنی دار ارتفاع بوته، وزن هزاردانه، عملکرد دانه و بهره وری آب در سطح احتمال ۵ درصد شد. عملکرد دانه در تیمار آبیاری کامل در مقایسه با تیمارهای کم آبیاری I۸۰، I۶۰ و I۴۰ به ترتیب ۱۷، ۳۱/۶ و ۴۷/۸ درصد افزایش نشان داد. در تمام تیمارهای آبیاری مصرف ۱۰۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار باعث افزایش معنی دار عملکرد دانه نسبت به وضعیت عدم استفاده از کود نیتروژن در این تیمارها شد. بیشترین عملکرد دانه در تیمار I۱۰۰N۱۰۰D۱۰ و به اندازه ۲۲۵۹ کیلوگرم در هکتار بود. در تیمارهای کم آبیاری I۸۰N۱۰۰ و I۴۰N۱۰۰ افزایش تراکم بوته از ۱۰ به ۲۰ بوته در هر مترمربع به ترتیب باعث کاهش ۵/۶ و ۶/۳ درصدی عملکرد دانه شد. بیشترین بهره وری آب برای تیمار I۱۰۰ و به مقدار ۰/۸ کیلوگرم بر مترمکعب و کم ترین مقدار آن برای تیمار I۴۰ و به مقدار ۵۶/۰ کیلوگرم بر مترمکعب مشاهده شد. استفاده از ۱۰۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار باعث افزایش معنی دار بهره وری آب نسبت به وضعیت عدم استفاده از کود در تمام تیمارهای آبیاری شد که مقدار این افزایش در تیمار I۱۰۰ و تیمارهای کم آبیاری I۸۰، I۶۰ و I۴۰ به ترتیب ۱۶/۲، ۵/۸، ۶/۲ و ۸/۴ درصد بود. بر اساس یافته های به-دست آمده در این پژوهش می توان گفت برای رسیدن به حداکثر عملکرد اقتصادی، تامین ۱۰۰ درصد نیاز آب آبیاری، استفاده از ۱۰۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تراکم ۱۰ بوته در هر مترمربع برای گیاه ارزن دانه ای رقم پروسو برای منطقه کاشمر قابل توصیه است.

کلیدواژه ها:

ارزن پروسو ، بهره وری آب ، کم آبیاری ، عملکرد دانه