مدل پویایی سیستم مدیریت بهره برداری از آب های زیرزمینی و عملکرد تغذیه مصنوعی(مطالعه موردی دشت نسا بم،کرمان)

ایران در کمربند منطقه خشک و نیمه خشک جهان قرار دارد. اعمال بازتخصیص منابع آب علاوه بر برداشت بیش ازحد از چاه های غیرمجاز، افزایش دما، شدت تبخیر و تعرق و توسعه کشاورزی بر افت شدید سفره های زیرزمینی دامن زده و بحران کم آبی به چالش تبدیل شده است. در پژوهش پیش رو، با به کارگیری یک مدل پویایی سیستم ها، با بررسی پارامترهای موثر در ذخایر آب زیرزمینی دشت، شیوه تغذیه مصنوعی به عنوان راه حلی موثر در حفظ و تقویت تراز سطح آب زیرزمینی، بررسی و به مدیران حوزه مدیریت منابع آب معرفی شد. برای شبیه سازی و اعتبارسنجی مدل تهیه شده، از داده های دشت نسا بم استفاده شد. در دشت نسا بم، احداث سد مخزنی نسا برای تامین آب شرب و صنعت شهر بم و درنتیجه، بازتخصیص آب، موجب کمبود شدید منابع آبی در روستاها و درنهایت، افزایش مهاجرت به شهرها شده است. برای ارزیابی نتایج سناریوهای مدیریتی ارائه شده، بارش پیش بینی شده توسط مدل گردش عمومی جو GFDL-ESM۲M تحت سناریوی RCP۴.۵ برای دوره زمانی آینده نزدیک۲۰ سال، با یک مدل ARMAX به رواناب تبدیل شد. نتایج مدل پویایی سیستم نشان داد ادامه روند برداشت کنونی از منابع زیرزمینی دشت، در سال های آینده، افت تراز سطح آب معادل ۸.۳ متر نسبت به وضع موجود و افتی معادل ۴۱ متر نسبت به سال ۱۹۷۹ دارد. همچنین، نتایج نشان داد پخش حدود ۶۰ درصد آب مازاد سد نسا براساس برنامه بهره برداری از مخزن، در بیست سال به کاهش روند افت تراز آب زیرزمینی منطقه منجر می شود و کسری بودجه زیرزمینی را از ۶۵.۴۸ میلیون مترمکعب به حدود ۳۵.۱۷ میلیون مترمکعب می رساند. سادگی فهم و اصلاح مدل در واکنش به تغییرات سیستم در مقایسه با مدل های پیچیده، از دیگر قابلیت های مفید مدل ارائه شده  بوده و بهره برداران و برنامه ریزان حوزه آب می توانند از آن استفاده کنند.

کلیدواژه ها:

مدیریت منابع آب ، تغذیه مصنوعی ، پویایی سیستم ، دشت نسا بم