وحیدرضا صفدری - استادیار گروه علوم و صنایع چوب و کاغذ- دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرج
میثم گلچین فر - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم و صنایع چوب و کاغذ دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرج

در این پژوهش ویژگی­های آناتومی و بیومتری چوب چهار گونه ملج (Ulmus glabra)، اوجا (Ulmus carpinifolia)، آزاد (Zelkova carpinifolia ) و داغداغان  Celtis australis)) متعلق به خانواده Ulmaceae که به لحاظ ویژگی­های آناتومی خیلی به یکدیگر شبیه هستند و کم و بیش در ابنیه باستانی به کار گرفته شده­اند بررسی شد، در نتیجه شناسایی چوب آنها از یکدیگر دارای اهمیت می­باشد. در میان این ۴ گونه، داغداغان به آزاد و اوجا به ملج شباهت بیشتری دارد. به طوری که سلول های اشعه­های چوبی دو گونه آزاد و داغداغان یک ­اندازه نبوده و اتفاقا در همین سلول­های بزرگ تر کریستال مشاهده می­شود، ولی سلول های اشعه چوبی اوجا و ملج تا حدوی هم­اندازه و فاقد کریستال هستند. تفاوت دو گونه اوجا و ملج را می­توان در شکل ظاهری و فراوانی اشعه چوبی دانست. به نحوی که ظاهر اشعه چوبی اوجا در برش مماسی به سبب بزرگ بودن تک­تک سلول­های پارانشیم اشعه، قطور و کم ارتفاع به نظر می­رسد، در حالی که سلول­های اشعه چوبی در گونه ملج نسبت به اوجا کوچک تر و درنتیجه از ظاهر باریک و بلند برخوردار می­باشد. ضمنا تعداد اشعه در هر میلی­متر در برش عرضی گونه اوجا ۸-۶ عدد، ولی در گونه ملج ۵-۴ عدد می­باشد. در برش مماسی سلول­های حاشیه­ی اشعه­ی چوبی دو گونه آزاد و داغداغان بزرگ تر از سلول­های داخلی­تر می­باشد. سلول­های بزرگ حاشیه اشعه چوبی گونه داغداغان علاوه بر اینکه به­ صورت انفرادی حضور دارند، به­صورت پشت سر هم و پیوسته نیز مشاهده می­شوند که حالت اخیر به­ندرت در چوب گونه آزاد مشاهده می­شود. همچنین رنگ محلول پخت(آب + گلیسیرین) نمونه­های چوبی(۲×۲ سانتی­متر) که به منظور نرم کردن بافت چوب به­کار می­رود در گونه آزاد به زرد طلایی تغییر رنگ داده در حالی که در سایر نمونه­های چوبی به خاکستری تغییر رنگ می­دهند.

مقایسه آناتومی چوب, ملج, اوجا, آزاد, داغداغان, شناسایی چوب