حسن زندیه
مسعود آدینه وند

حاکمان استفاده از نهادهای ناظر و کنترل کننده را با هدف شناسایی مسائل مختلف قلمرو حکومتی خود، امری لازم می دانستند و همواره به آن توجه می کردند. بازرسی شاهنشاهی، یکی از مجموعه سازمان های اطلاعاتی عصر پهلوی دوم بود. این مرکز در سال ۱۳۳۷ش/۱۹۵۸م، بنابه فرمان محمدرضاشاه تاسیس و مجددا در اواخر دهه ۱۳۴۰ش، بعد از وقفه ای کوتاه، احیا شد. انگیزه ها و اهداف شاه از احیای این سازمان در واقع تلاش برای حذف مخالفت ها، رفع موانع تداوم و تثبیت رژیم، مبارزه با فساد و نارسایی، تامین سلامتی نظام اداری و... بود. این جدای از بدگمانی و ترسی بود که به ویژه بعد از کودتای ۲۸ مرداد، شاه به شخصیت های متنفذ و نهادهای کشور یافت. این سازمان اختیارات بسیار و تقریبا نامحدودی داشت؛ بنابراین مسئله بسیار مهم، در ارتباط با نام سازمان، عملکرد آن است؛ یعنی مجموعه اقداماتی که سازمان، در راستای انجام وظایف کرد. در واقع، با بررسی کارکرد اداره ها و سازمان هاست که می توان پویایی یا رکود آن ها را نشان داد. سازمان در طول عمر خود به ویژه در دوره دوم، یعنی از سال ۱۳۵۱ش تا ۱۳۵۷ش/۱۹۷۲ تا ۱۹۷۹م و همزمان با ریاست فردوست، اقدامات بسیاری انجام داد و در جریان وضعیت داخلی کشور قرار گرفت. مقاله حاضر با روش تاریخی، درصدد بررسی علل تاسیس مجدد سازمان و واکاوی عملکرد و تاثیر این مرکز در دوره دوم عمر و زمان ریاست حسین فردوست است.

پهلوی دوم, فردوست, سازمان بازرسی شاهنشاهی, فساد مالی و اداری