مجید صادقانی - دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه اصفهان، ایران
محمدعلی چلونگر - استاد تاریخ اسلام، دانشگاه اصفهان، ایران
مصطفی پیرمرادیان - دانشیار تاریخ اسلام، دانشگاه اصفهان، ایران
محسن صمدانیان - دانشیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اصفهان

دو شهر قم و نیشابور ازجمله حوزه های مهمی بودند که از نیمه دوم قرن دوم به بعد و پس از افول حوزه کوفه، جمع کثیری از محدثان و اصحاب شیعی را در خود جای دادند. این دو مرکز در ترکیب اجتماعی صحابه ساکن آن ها، جهت گیری های عقل گرایی حدیث گرایی و ارتباط و تعامل با دیگر فرق اسلامی تفاوت های بسیاری داشتند؛ اما در باب مسائل مربوط به امامت، جریان های مشابهی در هر دو شهر وجود داشت. این دو شهر باوجود تمام تفاوت ها و اختلاف های بنیادینی که داشتند، درنهایت در باب امامت به نتایج مشابهی رسیدند و در هر دوی آن ها سه دیدگاه فکری حضور داشت: دیدگاه معروف به جریان اکثریت که روسای علمی شهر از آن حمایت می کردند، دیدگاه های پیروان هشام بن حکم و دیدگاه های پیروان مفضل بن عمر. این مقاله برآن است تا با بررسی تطورات تاریخ فکری امامت در قم و نیشابور، ضمن مقایسه آن ها با یکدیگر، جریان های حاضر در آن دو را در دوره حضور ائمه(ع) تا سال ۲۶۰ق/۸۷۴م بررسی کند. 

قم, نیشابور, اصحاب ائمه(ع), امامت, علم امام, عصمت