خاطره اکبری - دانشجو ارشد سازه های هیدرولیکی دانشگاه خوارزمی
سیدحسین مهاجری - استادیار سازه های هیدرولیکی دانشگاه خوارزمی
مجتبی مهرآیین - استادیار سازه های هیدرولیکی دانشگاه خوارزمی
رضا براتی - دکتری مهندسی عمران -مهندسی آب- شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی

در بررسی توانایی نرم افزارهای مدلسازی هیدرولوژیکی، حساسیت نتایج خروجی مدلسازی در روندیابی ماسکینگام نسبت به پارامترهای ورودیآن از جمله مواردی است که تاکنون مورد بررسی و تحقیق قرار نگرفته است. به این منظور، در این پژوهش با استفاده از پارامترهای مورفومتریحوضه آبریز بالادست سد دز، اقدام به ایجاد مدل بارش -رواناب از طریق الحاقیه های ArcHydro و HEC-GeoHMS در محیط GIS بر پایهسه اندازه سلولی رقوم ارتفاعی حدودا ۱۲ ، ۳۰ و ۷۰ متری شده است. مدل های تولیدشده با شرایط اولیه یکسان در نرم افزا ر HEC-HMS اجرا شد.مبنای مقایسه مدل های تولیدشده با مرزبندی متفاوت، کمترین خطا در گام اولیه بود. نتایج به دست آمده، حاکی از برتری مدل ۳۰ متری نسبت به مدلبا پایه ۷۰ متری در ارتباط با دقت بالاتر ضرایب مدل می باشد. همچنین مدل ۳۰ متری نسبت به مدل با پایه ۱۲ متری کاهش انحراف آماری بیشتری رانشان داد. از بین پارامترهای مدل بیشترین و کمترین انحراف آماری همروی ضریب ماسکینگام K در زیر حوضه های موردمطالعه صورت گرفته است.ازاین رو اجرای مدل با استفاده از لایه های مدل رقومی ارتفاع با ابعاد ۱۲ متری و ۷۰ متری، در خروجی اولیه، مقدار خطای نش را بسیار بیشتر از مدلساخته شده با لایه ۳۰ متری نشان می دهد. با این حال مدل ۱۲ متری به علت وسعت بالای ناحیه و افزایش تصاعدی حجم محاسبات، مقدار مرزبندیانجام داده جهت استخراج زیر حوضه ها را با انحراف آماری صورت داده است. به این ترتیب مدل ۳۰ متری به منظور اجرای واسنجی و صحت سنجیدر یک دوره تداومی از آمار هیدرومتری انتخاب و اجرا شد. درنهایت مدل توسعه داده شده به منظور تعیین مقدار آورد رخدادهای حدی در محدودهسد دز استفاده شد. نتایج این بخش نشان می دهد که خطای Nash در مرحله ی اول اجرای مدل مقدار ۰.۰۷۹ - را داشت و بعد از اجرای مرحلهواسنجی در بازه بلندمدت به مقدار ۰.۵ کاهش یافته است که مقداری قابل قبول برای اجرای مدل در مرحله نهایی می باشد.

؛DEM, HEC-HMS، تحلیل حساسیت، مدل بارش -رواناب، مدل رقومی بستر، حوضه آبریز سد دز