بررسی مفهوم سازی های «چشم» در غزلیات حافظ از دیدگاه شناختی

علوم شناختی به برررسی ماهیت فعالیت های ذهنی می پردازند. از دیدگاه شناختی، «استعاره» درک یک حوزه مفهومی بر اساس حوزه مفهومی دیگر است. در زبان شناسی شناختی، استفاده از اعضا و فیزیک بدن به عنوان منبعی برای مفهوم پردازی فرهنگی مفاهیم روزمره بسیار مورد توجه است. در این پژوهش، به بررسی مفهوم سازی های عضو «چشم» در غزلیات حافظ در چارچوب زبان شناسی شناختی پرداخته شده است. این تحقیق در پی دستیابی به دو پاسخ است: ۱ در مفهوم سازی «چشم» در غزلیات حافظ، از کدام مفاهیم مبدا کمک گرفته شده است؟ ۲ کدام یک از ابزارهای شناختی چهارگانه گسترش، پیچیده سازی، ترکیب و پرسش که باعث تمایز زبان شعر از زبان روزمره می شوند، کاربرد بیشتری در آفرینش استعارات مبتنی بر «چشم» داشته اند. بر اساس یافته های این پژوهش، در بیشتر استعارات، «چشم» به صورت مفهومی انتزاعی در حوزه مقصد با مفاهیم عینی تری مفهوم سازی شده است؛ به عبارتی، چشم از مفاهیمی همچون انسان، ظرف و شیء به عنوان حوزه مبدا بهره گرفته است. همچنین، بیشترین مفهوم سازی چشم در حوزه مبداء ظرف به چشم می خورد. در باب کاربرد انواع سازوکارهای شناختی چهارگانه نیز می توان گفت که سازوکار «ترکیب» بیشترین کاربرد را در مفهوم سازی چشم در اشعار حافظ به خود اختصاص داده است.  

کلیدواژه ها:

استعاره مفهومی ، چشم ، غزلیات حافظ ، ابزار شناختی