تعیین موثرترین ویژگی ها به منظور ارزیابی کیفیت خاک در اراضی کشاورزی دشت محمدشهر کرج

کیفیت خاک شاخصی ضروری برای مدیریت پایدار اراضی است که به ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک بستگی دارد. بسیاری از محققین ارزیابی کیفیت خاک را بر معدودی از ویژگی ها متمرکز کرده اند. در این تحقیق به منظور ارزیابی و انتخاب ویژگی های موثر در کیفیت خاک اراضی کشاورزی دشت محمدشهر کرج با مدیریت های مختلف آبیاری، از شاخص کیفیت تجمعی (IQI) و شاخص کیفیت نمرو (NQI) استفاده شد. با حفر و تشریح ۱۲خاکرخ در چهار مزرعه و باغ و نمونه برداری از افق های سطحی و متوسط عمقی، ۱۶ویژگی موثر در کیفیت خاک تعیین و شاخص های یاد شده محاسبه گردیدند. بررسی شاخص های IQI و NQI نشان داد که خاک های این منطقه در نمونه های سطحی عمدتا دارای درجه کیفیت III و در نمونه های متوسط عمقی به دلیل عدم تکامل پروفیلی، کربن آلی پایین و سنگریزه بالا دارای درجه کیفیت IV با محدودیت زیاد هستند. بیشترین و کمترین میانگین شاخص کیفیت خاک لایه سطحی به ترتیب به مزرعه یونجه (آبیاری بارانی) با ۶۴/۰ و مزرعه گندم (آبیاری بارانی) با ۵۸/۰ اختصاص یافت. تاثیر مدیریت آبیاری بر شاخص های کیفیت خاک نشان داد که نوع سامانه آبیاری نتوانسته است تفاوت معنی داری در کیفیت خاک ایجاد نماید. به طوری که در مزرعه گندم با آبیاری های بارانی و غرقابی، تفاوت معنی داری در شاخص های کیفیت خاک مشاهده نشد. شاخص IQI در مجموعه کل داده ها نسبت به شاخص NQI دارای دقت و حساسیت بیشتری برای ارزیابی کیفیت خاک بود؛ لیکن بررسی ضرایب تبیین، قابل اطمینان بودن استفاده از مجموعه حداقل داده ها به جای مجموعه کل داده ها در هر دو مدل IQI و NQI را نشان داد. در مجموعه حداقل داده ها ویژگی های میانگین وزنی قطر خاکدانه ها و درصد سنگریزه دارای وزن بالاتری به ترتیب در لایه های سطحی و متوسط عمقی بودند. استفاده از موثرترین ویژگی های خاک در مطالعات ارزیابی کیفیت خاک اثر تکرارپذیری حاصل از ویژگی های با همبستگی مشابه را کاهش می دهد.

کلیدواژه ها:

تجزیه به مولفه های اصلی ، سامانه های آبیاری ، شاخص کیفیت تجمعی ، شاخص کیفیت نمرو