زهرا پورمیرزائی - دانشجوی دکتری، گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
امیر لکزیان - استاد گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
ناصر علی اصغرزاد - استاد گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
علیرضا دهناد - استادیار میکروبیولوژی- دپارتمان بیوتکنولوژی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجانشرقی، موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی، سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی، تبریز
اکرم حلاج نیا - استادیار گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

تعدادی از ریزجانداران از جمله اکتینوباکترها یا برخی متابولیت های حاصل از آنها به افزایش توسعه­ی میسیلیوم های قارچی و کلنیزه شدن ریشه با قارچ­های میکوریز آربوسکولار (AM) و شاخص های رشدی گیاهان کمک می کنند. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر چهار گونه­ی بومی Streptomyces griseus، S. albogriseus، S. sp۱ و S. sp۲ بر کلنیزه شدن و فراوانی هیف و وزیکول در ریشه­ی گیاه شبدر برسیم (Trifolium alexandrinum) میکوریزی شده با قارچ Rhizophagus irregularis در قالب طرح کاملا" تصادفی (CRD) با سه تکرار انجام شد. تیمارها شامل ۱ شاهد (تنها قارچ R. irregularis) و ۴ تیمار قارچ R. irregularis + گونه­های Streptomyces بودند. آزمایش بررسی تاثیر این چهار گونه­ی Streptomyces بر وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی و غلظت فسفر ریشه و اندام هوایی گیاه میکوریزی شده به صورت فاکتوریل و در قالب طرح پایه کاملا" تصادفی با دو فاکتور قارچ در دو سطح (شاهد و R. irregularis) و اکتینوباکتر در ۵ سطح (شاهد و ۴ گونه­ی Streptomyces) در سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که گونه­ی  S. albogriseusباعث تحریک تشکیل همزیستی میکوریزی در ریشه­ی گیاه شبدر شد و همچنین پتانسیل قارچ میکوریزی را در افزایش توانایی گیاه در جذب فسفر و رشد ریشه و اندام هوایی به طور قابل توجهی افزایش داد. سه گونه­ی S. griseus، S. albogriseus و S. sp۲ باعث افزایش معنی دار درصد کلنیزه شدن و فراوانی اندام های قارچی در ریشه­ی میکوریزی شبدر شدند. درصد کلنیزه شدن ریشه از ۶۱/۴۸ درصد در شاهد به ۵۹/۸۶، ۹۳/۷۲ و ۹۰/۶۶ درصد به ترتیب در کشت توام با S. albogriseus، S. griseus و S. sp۲ افزایش یافت. فراوانی هیف در ریشه­ی میکوریزی به ترتیب از ۳۲/۴۵ درصد در شاهد به ۵۵/۹۲، ۴۸/۸۵ و ۴۷/۷۱ درصد در تیمارهای S. albogriseus، S. griseus و S. sp۲ افزایش یافت. تلقیح ریشه های میکوریزی شبدر با گونه­ی S. albogriseus، وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی و غلظت فسفر ریشه و اندام هوایی گیاه را به طور معنی داری افزایش داد. گونه های S. griseus و S. sp۲ تنها وزن خشک اندام هوایی و غلظت فسفر ریشه و اندام هوایی گیاه را افزایش دادند. با توجه به نتایج حاصل از پژوهش حاضر پیشنهاد می­شود که کارایی گونه­ی S. albogriseus در تولید زادمایه­ی قارچ R. irregularis به منظور تقویت پتانسیل آن بررسی شود.

باکتری کمکی میکوریزا, شبدر, همزیستی میکوریزی, Streptomyces