حسین طرفی علیوی - طالب الدکتوراه فی فرع اللغه العربیه وآدابها، کلیه الآداب والعلوم الانسانیه، جامعه خلیج فارس، بوشهر، ایران
علی اصغر قهرمانی مقبل - استاذ مشارک فی قسم اللغه العربیه وآدابها، کلیه الآداب والعلوم الانسانیه، جامعه شهید بهشتی، طهران، ایران
علی خضری - استاذ مشارک فی قسم اللغه العربیه وآدابها، کلیه الآداب والعلوم الانسانیه، جامعه خلیج فارس، بوشهر، ایران

درباره انتلکتوئلیسم پژوهش های ارزشمندی در رمان های عربی انجام شده است. نوشتار پیش رو نیز می­کوشد تصویری از انتلکتوئلیسم ایرانی - عراقی را از راه مطالعه دو رمان «دایی جان ناپلئون» نوشته ایرج پزشکزاد و رمان «بابا سارتر» اثر نویسنده عراقی علی بدر ارائه دهد. با این تعریف که انتلکتوئلیسم با مفهوم روشنفکر تفاوت دارد و منظور فرهنگ سنتی است که برخی فرهیختگان بی آنکه از آن نشانی داشته باشند، مدعی آن هستند. در این راستا وجوه اشتراکات فرهنگی بین ایران و عراق بررسی می شود تا از این رهگذر تصویری از دوره فوکلیسم به­قول ایرانی ها و افندی (کت و شلوارپوش) در گفتار عربی که بر این دو جامعه حاکم بود، ارائه شود. این پژوهش تطبیقی براساس مکتب آمریکایی برای تبیین مشترکات ادبی بین دو رمان تهیه شده و کوشد با درنظرداشتن افکاری که هردو نویسنده درباره انسان فرهیخته دارند، بر مشترکات انتلکتوئلیسم تمرکز نماید. در این راستا موضوعات مختلفی همچون غربت از خویشتن و خانواده، غش، حقیقت، فرهنگ، سطحی نگری شفاهی، روشن فکری، تصویرشناسی من و دیگری و سانچویی در دو رمان پیش­گفته که با پدیده انتلکتوئلیسم در دو کشور ارتباط دارد، بررسی و تحلیل می شود؛ همچنین با بررسی مفهوم فرهیخته و متفکر، تصویری از فرهیختگان در جامعه ایرانی و عربی و نیز فرهیخته گوشه گیری که در انزوا زندگی می کند و ادعا دارد از جامعه اش با فرهنگ تر است ارائه می شود. نتایج نشان می دهد که هردو نویسنده می خواهند زمانه فرهنگی حاکم بر دهه پنجاه و شصت میلادی را نشان دهند تا تصویری واضح از انتلکتوئلیسم دو کشور ایران و عراق ارائه کنند.  

الانتلجینسیا, خالی العزیز نابلیون, بابا سارتر, ایرج بزشکزاد, علی بدر