فاطمه عماد - گروه معماری، دانشکده معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.
خسرو موحد - گروه معماری، دانشکده معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.
ملیحه تقی پور - گروه معماری، دانشکده معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.
علی اکبر حیدری - گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.

معماری به صورت ابزاری برای پاسخگویی به نیازهای انسان است و در این زمینه، مساجد به عنوان یکی از جلوه­های معماری اسلامی، سهم ویژه­ای در پاسخگویی به نیازهای روحی انسان برعهده دارد. مساجد در گذر زمان دارای اصولی واحد برای ایجاد سلسله مراتب هستند. این پژوهش به دنبال بازشناسی سلسله مراتب در مساجد شهر شیراز است تا بتوان آن را در مساجد معاصر شیراز مورد استفاده قرار داد. بر همین اساس در ابتدا با مراجعه به متون معماری و نیز دیدگاه صاحب نظران، به بازشناسی اصل سلسله مراتب مکانی پرداخته شد و سپس به تعریف علمی این کلمه و یافتن بن مایه های آن پرداخته شده است. برای این منظور از روش توصیفی- تحلیلی برای بدست آوردن مبانی نظری و از روش نحوه فضا به کمک نرم افزار Depthmap برای تحلیل چهار مسجد نمونه موردی برگرفته شده است. یافته­های پژوهش بیانگر این موضوع است که در مساجد شهر شیراز، فضاهای عمومی که بیشتر مورد استفاده قرار می­گرفته­اند مانند شبستان در درجه اول دسترسی در نظر گرفته شده­اند و تمام فضاهای دیگر دارای محرمیت بیشتری بودند و در درجه دوم دسترسی قرار داشتند تا جایی که افراد استفاده کننده عادی حتی شاید متوجه وجود این فضاها در مسجد نمی­شدند. همچنین در مساجد شهر شیراز در صورتی که امکان ایجاد دو ورودی بوده است، دو ورودی را از دو محل کاملا متفاوت می ساختند تا جایی که حتی مساجد ارتباط دهنده دو محله با هم بودند.اهداف پژوهش:۱.بازشناسی اصول سلسله مراتب مکانی در مساجد سنتی ایران.۲.تحلیل سلسله مراتب مکانی مساجد شیراز با روش نحو فضا.سوالات پژوهش:۱.چه عواملی بر شکل­دهی به ساختار مکانی مساجد سنتی ایران تاثیرگذار بوده است؟۲.سلسله مراتب مکانی مساجد شیراز  بر چه اساسی بوده است؟

سلسله مراتب مکانی, مساجد سنتی ایران, نحوه فضا, طراحی, مساجد شیراز