تحلیلی بر استفاده از روشهای تصمیم گیری چندمعیاره و بهینه سازی چندهدفه برای مکانیابی جغرافیایی مدارس، مطالعه موردی منطقه ۱۷ تهران

رشد جمعیت، استقرار مراکز خدماتی جدید مختلف از جمله مراکز آموزشی را ضروری میسازد. یکی از گامهای اساسی در استقرار این مراکز، انتخاب مکان بهینه برای آن­ها با توجه به اهداف و معیارهای مختلف است؛ به­گونهای که ضمن برخورداری مراکز از توزیع فضایی مناسب و تخصیص متعادل، ناسازگاری بین کاربریها نیز در سطح منطقه تا حد ممکن کاهش یابد. افزایش تعداد معیارها و عوامل موثر، منجر به پیچیدهتر شدن مساله میشود و استفاده از روشهای قوی و کارآمد را ضروری میسازد. در این پژوهش به­منظور تعیین مکانهای مناسب جهت استقرار چندین مدرسه ابتدایی دخترانه در بخشی از منطقه ۱۷ تهران و تخصیص آن­ها به دانشآموزان، از قابلیتهای سیستم اطلاعات جغرافیایی[۱]، روشهای تصمیمگیری چندمعیاره[۲] و رویکرد بهینهسازی تکاملی چندهدفه[۳] استفاده شده است. برای انجام بهینهسازی، اصل عدالت در دسترسی، تعادل ظرفیت مدارس و نیز تناسب و مطلوبیت مکانهای انتخابی با توجه به موقعیت کاربریهای سازگار و ناسازگار مدنظر قرار گرفته است. به­دلیل استفاده از یک روش تکاملی چندهدفه، نتایج تحقیق به جای یک پاسخ، شامل چندین پاسخ بهینه است. در این تحقیق پنج پاسخ به­طور نمونه انتخاب و بررسی شدند. در حالتی که مکان­ها از سازگاری و مطلوبیت بالایی برخوردار بوده­اند، تابع تعادل ظرفیت وضعیت مناسبی نداشته است. در بهترین پاسخ مربوط به تابع عدالت در دسترسی، مکان­های پیشنهادی از توزیع فضایی مناسبی برخوردار هستند اما مطلوبیت و سازگاری آن­ها چندان مناسب نیست. مکان­های مربوط به بهترین پاسخ تابع تعادل ظرفیت نیز از نظر مطلوبیت و سازگاری ضعیف هستند. در هر صورت تصمیمگیرندگان میتوانند پاسخهای بهینه را از دیدگاههای مختلف با یکدیگر مقایسه و پاسخ نهایی را با توجه به اهمیت نسبی هر یک از اهداف از بین آن­ها برای پیادهسازی انتخاب نمایند.    

کلیدواژه ها:

مکانیابی و تخصیص ، تصمیم گیری چندمعیاره ، بهینه سازی چندهدفه ، سیستم اطلاعات جغرافیایی