معصومه دهقان شیری - دانشجوی دکتری دانشگاه پیام نور
علی اصغر بوند شهریاری - استادیار دانشگاه پیام نور
آسیه ذبیح نیا - دانشیار دانشگاه پیام نور
حسین یزدانی - استادیار دانشگاه پیام نور

کتاب نوادرالوقایع احمد دانش ۱۸۹۷-۱۸۲۸ یکی از نویسندگان مشهور تاجیک و سرآمد جریان معارف روری در آسیای میانه، حاوی مطالب فرهنگی، اجتماعی، دینی، فلسفی و کلامی مهمی است. بخشی از این کتاب به جایگاه زنان و مسایل مربوط به آنان اختصاص دارد. در این مقاله سعی می شود منشاء و ریشه های عقاید احمد دانش در خصوص زنان در کتاب نوادرالوقایع بررسی شود. پرسش اصلی این است که با توجه به نگاه وی نسبت به زن که بعضا منفی است؛ حاکمیت کدام تفکر فلسفی، کلامی یا عرفانی این روشن فکر و نخبه جامعه آن روز بخارا، را بر آن داشته که زنان را از جامعه بشری مستثنا نموده؛ هویتی مستقل برایشان قائل شود؟ وی بر اساس مطالعه آثار گویندگان پیش از خود از جمله کتب مذهبی، کلامی، فلسفی و دیوان اشعار و شرایط حاکم بر جامعه آنروز و احتمالا مشکلات خانوادگی خود در خصوص زنان به قضاوت می نشیند. مهم ترین مطالب وی راجع به زنان و ارتباط آنها عبارت است از: ارتباط مادر شوهر و عروس، مادر زن و داماد، ضعف ماده و نقصان عقل، جمود و بی ارزشی، ستیزه گری، منع ازدواج، ازدواج با زنان با اصل و نسب، کم سن و سال، بی سواد، بی کس، فقیر. کتاب نوادر الوقایع اثری بسیار ارزشمند است و احمد دانش دانشمندی بزرگ، ولی نظرات او در خصوص زنان که بصراحت در کتاب بیان شده خواننده را به تامل وا می دارد. در این مقاله سعی شده است دلیل این نگرش منفی بررسی شود

احمد دانش، نوادر الوقایع، ازدواج، مسایل زنان، اسرائیلیات، تصوف، آسیای میانه